Η κόρη μου, μαθήτρια γυμνασίου, μου ζήτησε να την μεταφέρω με το αυτοκίνητο μας στο σπίτι μιας συνομήλικης φίλης της προκειμένου να πάνε παρέα οι δυο τους στο ….γάμο της μαμάς της!
ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΣΗ ΔΡΙΤΣΑ,
ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟ, ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ, ΩΝΑΣΕΙΟΥ ΚΑΡΔΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ, ΣΥΝΘΕΤΗ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Δεν επρόκειτο περί θανάτου του πατέρα της φίλης της κόρης μου, απλά ήταν μάλλον ο δεύτερος (δεν γνωρίζω τον αύξοντα αριθμό) γάμος της μαμάς της. Πριν από μερικές δεκαετίες αν έλεγα στον πατέρα μου να με μεταφέρει με αυτοκίνητο στο σπίτι ενός φίλου μου προκειμένου να πάμε στη συνέχεια στο γάμο της μαμάς του, θα πάθαινε ίσως εγκεφαλικό. Και αν δεν πάθαινε εγκεφαλικό θα προσπαθούσε να μάθει από τι πέθανε ο προηγούμενος σύζυγος της μαμάς του φίλου μου. Σήμερα η απώλεια κάποιου από τους συζύγους είναι η σπανιότερη εκδοχή διότι η συχνότερη είναι το διαζύγιο. Μπορώ απερίφραστα να συμπεράνω ότι πλέον έχουμε εισέλθει σε μια εποχή που τα παιδιά παντρεύουν πλέον τους γονείς και όχι οι γονείς τα παιδιά!
Δεν υπάρχει πλέον σπίτι ή οικογένεια σε κάποιο μέλος της οποίας να μην έχει καταχωρηθεί ένα τουλάχιστον διαζύγιο. Πρόκειται περί πανδημίας που για τον ένοχο ιό δεν υπάρχει ακόμη εμβόλιο και μάλλον δεν θα κατασκευαστεί ποτέ εμβόλιο. Και τα παιδιά, προϊόντα ανάμιξης εκ πολλών γάμων, στέκουν αμήχανα μπροστά στα γεγονότα αυτά που αφορούν την στάση ζωής των γονιών τους. Πρόσφατα βρέθηκα σε κοινωνική συγκέντρωση όπου γνωστός κύριος προσπαθούσε να με συστήσει διαδοχικά σε τρία παιδιά του από διαφορετικούς γάμους, μπερδεύτηκα και δεν θυμάμαι αν μου είπε ότι ο γιός του με τα όμορφα γαλανά μάτια ήταν το πρώτο παιδί του από τον τρίτο γάμο ή το δεύτερο παιδί του από τον πρώτο γάμο. Μάλιστα κάποια στιγμή συνέβη ένα αλαλούμ ανακάτεμα με τα παιδιά της τρίτης συζύγου του επίσης από προηγούμενους γάμους. Δεν είμαι σίγουρος αν η επίπλαστη αυτή εικόνα εξωτερικής ευτυχίας και ειρηνικής συνύπαρξης τόσων τέκνων και γονέων από διαφορετικούς γάμους εκφράζει τις βαθύτερες σκέψεις και τα συναισθήματα όλων αυτών των εμπλεκομένων ατόμων. Δεν νομίζω επίσης ότι είναι τόσο εύκολο για έναν άνθρωπο να μοιράζεται για μεγάλο διάστημα τη ζωή του, τις προσωπικές στιγμές, τα σωματικά του κύτταρα και υγρά, τις βαθύτερες σκέψεις και τα συναισθήματα του με κάποιον άλλο και αίφνης να διαγράφονται όλα, με ένα απλό πάτημα delete ή ένα πάτημα escape πλήκτρου. Αν αυτό το απότομο delete του διαζυγίου είναι δύσκολο για τους γονείς τότε είναι ακόμη πιο δύσκολο για τα παιδιά, για εκείνα αποτελεί (μάλλον συχνά) ένα τραυματικό γεγονός.
Προσπαθώ να βρω μέσα μου τα αίτια αυτής της πανδημίας χωρισμών και διαζυγίων. Δεν μπορώ να το αποδώσω στην πάστα των ανθρώπων. Έχω δει να χωρίζουν προσφιλή μου πρόσωπα, άνθρωποι που εκτιμώ βαθύτατα, συγγενείς και φίλοι. Τι σοβαρό συμβαίνει λοιπόν σήμερα στην κοινωνία μας που προκαλεί αυτή την πανδημία χωρισμών; Στην Ελλάδα η μόδα των διαζυγίων ήρθε από «τας Ευρώπας» και τις ΗΠΑ. Η εκρηκτική αύξηση των διαζυγίων συμβαδίζει αφενός με την μεταπολεμική ευμάρεια αλλά και με την έξοδο της γυναίκας από το σπίτι στην αγορά εργασίας. Άλλοι βασικοί παράγοντες που θεωρώ ότι συντελούν στην αύξηση των διαζυγίων είναι: 1) Η κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού ο οποίος έδωσε προτεραιότητα στις ατομικές επιθυμίες σε σχέση με τις συλλογικές ή τις οικογενειακές, 2) Το μοντέλο της ατομικής ευωχίας και του καταναλωτισμού, το οποίο πλασάρει και η διαφήμιση μέσω των ΜΜΕ, αυτό το μοντέλο ζωής βαδίζει χέρι-χέρι με τον σεξοκεντρισμό και την τάση συχνής αλλαγής των ερωτικών συντρόφων. Η καταναλωτική στάση ζωής αντιμετωπίζει το άτομο γενικά ως αναλώσιμο είτε μέσα στην οικογένεια είτε στην εργασία είτε στους κοινωνικούς του ρόλους. Οι αγορές προφανώς προτιμούν τις διαλυμένες οικογένειες και επιθυμούν κάθε άτομο να δρά ξεχωριστά ως καταναλωτής. Στα σπίτια παλαιότερα υπήρχε ένας εργαζόμενος, συνήθως ο άνδρας, άρα ένας φορολογούμενος μόνον, η οικογένεια προκειμένου να επιβιώσει ακολουθούσε ένα μετρημένο και μη σπάταλο τρόπο ζωής. Όταν βγήκε η γυναίκα στην εργασία αύξησε τρομακτικά την καταναλωτική κίνηση και λόγω της φιλάρεσκης φύσης της βλ. αύξηση κατανάλωσης ειδών ρουχισμού, καλλυντικών, δεύτερο αυτοκίνητο, επίσης άρχισε να φορολογείται η γυναίκα για το ατομικό της εισόδημα και η εφορία έτριβε τα χέρια της. Τα διαζύγια βοηθάνε ακόμη περισσότερο τις αγορές διότι εκεί που υπήρχε ένα οίκος συγκατοίκησης τώρα θα δημιουργηθούν δύο σπίτια, δύο διαφορετικοί φόροι ακίνητης περιουσίας, δύο λογαριασμοί ρεύματος, δύο σταθερά τηλέφωνα, ακόμη περισσότερα αυτοκίνητα. Επίσης επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι ο αρνητικός ψυχισμός και η κατάθλιψη που μπορεί να συνοδεύει ψυχοτραυματικές μεταβολές της ζωής (βλ. χωρισμοί) αυξάνει ακόμη περισσότερο την καταναλωτική τάση, πχ τα διαζευγμένα άτομα αυξάνουν την κατανάλωση ειδών ατομικής φροντίδας ή γράφονται σε νέο γυμναστήριο ή αποκτούν καινούργια γκαρνταρόμπα. Άρα ένα σωρό διαφορετικά επαγγέλματα ωφελούνται από τα διαζύγια μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται οπωσδήποτε ψυχίατροι, ψυχοθεραπευτές, ψυχολόγοι, εναλλακτικοί θεραπευτές.
Ένας εξαιρετικά σημαντικός αιτιολογικός παράγοντας της έξαρσης των διαζυγίων σε μεσήλικες και ηλικιωμένους είναι και η βοήθεια που προσφέρει η σύγχρονη επιστήμη στο να νοιώσουν πάλι «έφηβοι» και σεξουαλικά ενεργοί πχ οι τεχνικές εμφύτευσης μαλλιών, οι πλαστικές και επανορθωτικές επεμβάσεις και τα νέα φάρμακα που βελτιώνουν την στυτική δυσλειτουργία στους άνδρες. Για αρκετούς, άνδρες και γυναίκες, αυτή η νέα αίσθηση (συχνά ψευδαίσθηση) σφρίγους, νεότητας και δραστηριότητας ανάβει το πράσινο φώς για αναζήτηση καινούργιων ερωτικών σχέσεων συχνά με πολύ νεότερα άτομα.
Αρκετοί ισχυρίζονται ότι οι οικονομικές κρίσεις περιορίζουν τον αριθμό των διαζυγίων λόγω της αυτονόητης ανάγκης για οικονομική αλληλοστήριξη. Εγώ πάντως δεν το βλέπω να συμβαίνει ακόμη. Αντίθετα πολλαπλασιάζονται τα κρούσματα των διαζυγίων ακόμη και σε οικογένειες που όταν τις έβλεπες κάποτε έβαζες στοίχημα ότι πχ αυτό το ζευγάρι δεν θα χωρίσει ποτέ. Θα ήθελα να τονίσω ότι στην ελληνική πραγματικότητα μια πολύ συχνή αιτία διαζυγίου είναι οι παρεμβάσεις της πατρικής οικογένειας (πεθερών και συμπεθέρων) στη ζωή του ζευγαριού, εκεί αναδεικνύεται και η αδυναμία των ζευγαριών να αποκόψουν τον ομφάλιο λώρο και την εξάρτηση από τη «μαμά και τον μπαμπά». Αρκετά συχνά φταίνε και οι επιλογές συντρόφων με γνώμονα έναν πρώιμο ρομαντικό έρωτα που δεν αρκεί να επιτρέψει στη συνέχεια την ισόρροπη συμβίωση ανθρώπων οι οποίοι δεν ωριμάζουν παράλληλα. Είναι να το έχει και η κούτρα του καθενός. Είναι και να πετύχει και η συνταγή. Είναι να βάλει και ο Θεός το χέρι του. Εμένα πάντως κάτι με βαραίνει όταν βλέπω τα παιδιά να παντρεύουν τους γονείς. Μάλλον εγώ αρμενίζω στραβά και δεν είναι στραβός ο γιαλός.
