ΠΟΛΙΤΙΚΗ / ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ / ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ / ΥΓΕΙΑ / ΕΠΙΣΤΗΜΗ

monet-the-gare-saint-lazare-arrival-of-train

Ο χωροχρόνος στη ζωγραφική πριν τη Θεωρία της Σχετικότητας

σε Επιστήμη/Πολιτισμός

Σε προηγούμενα άρθρα μας εξετάσαμε σχέσεις μεταξύ τέχνης και κυρίως της ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας του Αϊνστάιν…

ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΥΓΕΝΙΟ ΧΑΤΖΟΥΔΗ,
Π.Δ/ΝΤΗ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΤΟΥ ΕΚΕΦΕ «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ»

Και η σχέση αυτή αναδεικνυόταν με έργα ζωγραφικής στα οποία υπήρχαν στοιχεία τα οποία μπορούσαν να ερμηνευθούν ως απόπειρες του καλλιτέχνη να τα συνδέσει με τη θεωρία. Έργα τέτοια όπως των Τέο βαν Ντόεσμπουργκ «Calor Constrution in the Fourth Dimension of Space-Time» (1924) Mαρσέλ Ντουσάμπ «The Bride Stripped Bare by Her Bachelors Even» (1915-23), Πάμπλο Πικάσσο «Portait of Ambroise Vollard» (1909) και τα λιωμένα ρολόγια του Νταλί.
Τα έργα αυτά και άλλα πολλά μοιάζουν προσπάθειες να απεικονισθούν μέρη της θεωρίας στον καμβά. Και στις διάφορες συγκρίσεις τέτοιων έργων ανιχνεύονται επιτυχώς ή ανεπιτυχώς απεικονίσεις. Υπάρχουν όμως και μελετητές της ιστορίας της τέχνης και ιδιαίτερα της ζωγραφικής, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η σχέση αυτή δυνατόν να μεγιστοποιήθηκε με τη θεωρία του Αϊνστάιν εξ αιτίας των συγκλονιστικών αλλαγών που επέφερε στη θεώρηση του κόσμου. Υπήρχε όμως και από την αρχή και σε μερικές περιπτώσεις χωρίς διακριτή διαφοροποίηση.
Μία ματιά στην ιστορία της τέχνης δείχνει την ατέλειωτη διαδοχή προσπαθειών για την αποτύπωση της ανθρώπινης εμπειρίας του χρόνου.
Οι Δυτικοευρωπαίοι καλλιτέχνες κληρονόμησαν διάφορα συστήματα για να βλέπουν το χρόνο σε δύο χωρικές διαστάσεις, σε μία διήγηση. Στο μικρό αυτό άρθρο δεν είναι δυνατόν να παρακολουθήσουμε τη συμμετοχή της ζωγραφικής στις έννοιες του χώρου και του χρόνου. Είναι όμως ενδιαφέρον αντί να εξετάζουμε κείμενα και ιστορικά έγγραφα για το θέμα, να συγκεντρωθούμε σε έργα τέχνης (πίνακες ζωγραφικής) πριν από την εποχή που εμφανίσθηκε η ειδική Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν και να ερευνήσουμε τους μετακινούμενους τρόπους με τους οποίους οι ζωγράφοι εισάγουν στους παρατηρούντες τους πίνακες μία ιδιαίτερη σχέση του χώρου και του χρόνου. Παραδείγματα τέτοιων πινάκων αποτελούν αυτοί του Κλοντ Μονέ κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα.
Το να είναι μοντέρνος ένας καλλιτέχνης σαν τον Κλοντ Μονέ έπρεπε να αποδίδει κάθε αίσθηση της ρέτινας του ματιού, ως ένα συγκεκριμένο θετικιστικό γεγονός. Όπως είπε αργότερα γι’ αυτόν ο Πωλ Σεζάν: «Ο Μονέ είναι μόνον μάτι. Αλλά Θεέ μου, τι μάτι!». Η εμπειρία του Μονέ σχετικά με τη νεοτερικότητα τον ώθησε να φέρει το χωροχρονικό πλαίσιο της πρόσληψης, δια μέσου πολύ πιο δραματικών μεταβολών απ’ ότι είχε περάσει η ζωγραφική ορισμένους αιώνες πριν από αυτόν. Οι προθέσεις του φάνηκαν στους πίνακες σχετικά με τα μοντέρνα μεταφορικά ατμοκίνητα-τραίνα του 1877 που φάνηκαν στο Σταθμό Σεν-Λαζάρ. Τρένα, μία μεγάλη Ιμπρεσιονιστική σειρά που συμπληρώθηκε στα τέλη του 1880 και του 1890. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο πίνακάς του: «Ο Σταθμός του Σεν-Λαζάρ. Άφιξις Τρένου» (1877).
Οι απόψεις του Μονέ για τους σταθμούς των τρένων, σηματοδότησε τη νέα τεκτονική του ατμού, την άνευ προηγουμένου βιομηχανική ατμόσφαιρα, ενός μαύρου καπνού, που βγαίνει από παράξενα σιδερένια άλογα, ο οποίος ισοπεδώνει το επίπεδο της εικόνας, και ενώνεται με τη σιδηροδρομική γραμμή «εκμηδενίζοντας χώρο και χρόνο» όπως έχει γράψει σε σχετικό βιβλίο του ο Βόλφγκανγκ Σιβέλμπους το 1986.
Ο Μονέ κατά το τέλος του 19ου αιώνα ζωγράφισε τον καθεδρικό ναό της Ρουέν. Ζωγραφισμένοι ως μία σειρά είναι συνθετικά ίδιοι, αλλά ζωγραφισμένοι σε άλλη ώρα της ημέρας, όπως πρωί ή απόγευμα. Έχουν μία μόνο μεγάλη γοτθική Γαλλική πρόσοψη, και μπορεί να τους δει κανείς σαν ένα βήμα πίσω, στους μοντέρνους σταθμούς των τρένων. Είκοσι χρόνια μετά τους σταθμούς, οι καθεδρικοί ναοί, έμοιαζαν να είναι οι αντίποδές τους σηματοδοτώντας μία βαθειά πνευματική, πολιτική και ηθική σύγκρουση πάνω στην πρόσληψη του χρόνου.
Αλλά αυτό που ο Μονέ έμαθε κωδικοποιώντας εργαλεία του Ιμπρεσιονισμού ήταν ότι ο χρόνος του ρολογιού, λίγο έχει να κάνει με την πρόσληψη του χρόνου. Η χωροειδίκευση του χρόνου ήταν πάντοτε ένα από τα μεγάλα προβλήματα της ζωγραφικής. Τώρα, ο χρόνος θα είναι επίσης αντικείμενό της.

Αφήστε μια απάντηση

Your email address will not be published.

*

Πρόσφατα από Επιστήμη

Go to Top