Εκτιμώ ότι δεν υπάρχει άλλος θεσμός στην ελληνική πολιτεία που να είναι τόσο διαχρονικός και ιστορικός – όλα να αλλάζουν γύρω του και αυτός να μένει σταθερός – και ταυτόχρονα να αμφισβητείται ως αίτιο όλων των δεινών της εκπαίδευσης!
ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΤΣΟΥΛΙΑ, ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ (ΠΕΚ)
Θεωρώ ότι δεν υπάρχει άλλος θεσμός στην εκπαίδευση που να μην έχει απασχολήσει – μέσω της διαρκούς αλλά πάντα μερικής τροποποίησής του – σχεδόν όλους τους Υπουργούς Παιδείας είτε για πολιτική προβολή, αφού ο θεσμός αυτός έχει μείζονα κοινωνική προβολή είτε για δημαγωγία – όπως καλή ώρα και σήμερα – διαλαλώντας ως πραμάτεια την κατάργησή του.
Υπουργοί Παιδείας έρχονται και παρέρχονται, κυβερνήσεις εναλλάσσονται στο παιχνίδι της δημοκρατίας αλλά οι Πανελλαδικές εξετάσεις παραμένουν Πανελλαδικές εξετάσεις. Όσοι δε παρεμβαίνουν να τις αλλάξουν το μόνο που κατορθώνουν είναι να τους ανανεώσουν το σχήμα και να τροποποιήσουν επιμέρους στοιχεία των, ενώ η ουσία παραμένει σταθερή και αταλάντευτη περιγελώντας την ελαφρότητα των …αντιπάλων. Και να γιατί είναι σταθερή η ουσία τους. Όλες οι μεταμορφώσεις των Πανελλαδικών ή Πανελληνίων εξετάσεων αποδίδονται με μια και μόνο πρόταση όσον αφορά τη σχέση τους με το σύστημα πρόσβασης των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. «Οι μαθητές μας εξετάζονται σε κοινά θέματα σε πανελλήνια κλίμακα σε έναν αριθμό μαθημάτων, συνήθως 4 – 6, με μικρή ή και μηδενική συμμετοχή του απολυτηρίου του λυκείου». Μοναδική εξαίρεση αυτού του απόλυτου κανόνα ήταν με το Ν.2525/1997 που ίσχυσε όμως για μικρή περίοδο. Ως προς τι κάθε φορά τα πανηγύρια και οι δήθεν περισπούδαστες αναλύσεις; Γιατί δεν αφήνουμε τους μαθητές ήσυχους σε κάτι που τόσο πολύ τους ενδιαφέρει και στο οποίο διάφοροι παρατρεχάμενοι και άσχετοι θεωρητικολογούν και δημαγωγούν ασύστολα και αδιάντροπα;
Οι Πανελλαδικές εξετάσεις από τη στιγμή που καθιερώθηκαν αφενός μεν έλυσαν το παλιότερο ακαδημαϊκό σύστημα που ήταν φοβερά ευάλωτο – και πολλοί θέλουν αυτό να το ξεχνάνε – και αφετέρου απάντησαν με τον πιο απόλυτο τρόπο στην αδιαβλητότητα και στην αντικειμενικότητα μιας διαδικασίας που ήταν και είναι η πιο σημαντική και πιο ευαίσθητη για την εξέλιξη της νέας γενιάς! Ήταν θεσμός που δεν είχε καμιά εξωγενή παρέμβαση ακόμα και στην περίοδο της χούντας και μέχρι την εμφάνιση του ΑΣΕΠ ήταν ο μοναδικός θεσμός της πολιτείας μας με αυτό το χαρακτηριστικό. Διαμάντι παντοτινό. Οι εκατοντάδες χιλιάδες πτυχιούχοι της χώρας μέσα από αυτό το θεσμό πέρασαν και δεν νομίζω να νιώθουν απογοητευμένοι…
Όχι, δεν ισχυρίζομαι ότι οι Πανελλαδικές εξετάσεις δεν έχουν αδύνατα σημεία. Στηρίζονται πράγματι πρωτίστως στην απομνημόνευση – χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι μπορεί να υπάρξει μάθηση χωρίς μνήμη – και όχι στη συνολική πορεία του μαθητή, στην κριτική του σκέψη κλπ. Αλλά όλοι ξέρουμε ότι όσες φορές δοκιμάστηκαν να εισαχθούν έστω και συμπληρωματικά τέτοια στοιχεία, για παράδειγμα η συμμετοχή του λυκείου είχαμε τέτοια στρέβλωση που αποσύρθηκε κακήν κακώς. Ή ακόμα, όταν με το Ν. 2525 έγινε απόπειρα να εισαχθεί το πρότζεκτ – άρα να προαχθεί η κριτική σκέψη -, έγινε χαλασμός του κόσμου. Επομένως, δεν εννοούμε ό,τι εύκολα ισχυριζόμαστε αλλά απλώς διαλαλούμε γενικολογίες και αοριστολογίες.
Η άποψή μου επί όλου αυτού του αντιφατικού σκηνικού είναι απλή και θεωρώ και λογική. Όποιος θέλει να συζητήσει περί αλλαγής των Πανελλαδικών εξετάσεων μια λύση υπάρχει: πρώτα να προτείνει το εναλλακτικό σχήμα επί της ουσίας, με τι θα αντικατασταθούν οι Πανελλαδικές εξετάσεις, πώς θα εισάγονται οι μαθητές στα ΑΕΙ και στα ΤΕΙ. Όλα τα άλλα που λέγονται γύρω τριγύρω είναι από τους δημαγωγούς και τους καιροσκόπους και προορίζονται για τους αφελείς και για τους ανίδεους. Αλλά η πραγματικότητα ούτε ερμηνεύεται ούτε πολύ περισσότερο δημιουργείται από το σύνολο αυτών ομάδων.
Επί της ουσίας, η λύση που υπάρχει είναι η θέσπιση του Εθνικού Απολυτηρίου, το οποίο θα διαμορφώνεται και με Πανελλαδικές εξετάσεις σε ένα σύνολο μαθημάτων – πέραν εκείνων των μαθημάτων που θα εξετάζονται ενδοσχολικά. Ένα απολυτήριο δηλαδή που θα προσομοιάζει προς το Διεθνές Απολυτήριο, που είναι και η κρατούσα πραγματικότητα ή η ισχυρή τάση στις ευρωπαϊκές χώρες. Οτιδήποτε άλλο θα οδηγήσει σε φοβερές παρενέργειες. Δεν μπορεί και δεν πρόκειται να υπάρξει Εθνικό Απολυτήριο – ανεξάρτητα από το ως προς το τι δημαγωγεί και διαλαλεί ο κ. Γαβρόγλου – ούτε με ενδοσχολικές ούτε με περιφερειακές εξετάσεις. Και δεν είναι και τόσο δύσκολο να αντιληφθεί ο καθένας, που έχει μια στοιχειώδη συνάφεια με την εκπαίδευση, τι θα σήμαινε αν δεν θα έχουμε και Πανελλαδικές εξετάσεις στο Εθνικό Απολυτήριο.
Δύο ακόμα παρατηρήσεις. α) Η διαμόρφωση του Εθνικού Απολυτηρίου δεν υπακούει μόνο στην ανάγκη του συστήματος πρόσβασης αλλά και στις επιταγές του ίδιου του λυκείου και του απολυτηρίου που θα δίνει. Η σημερινή εικόνα του ενδοσχολικού τύπου απολυτηρίου τροφοδοτεί τη φοβερή χαλάρωση του λυκείου, το βαθμολογικό πληθωρισμό και σε κάθε περίπτωση την απαξίωση λυκείου και απολυτηρίου. Αν γίνει μια μελέτη στην εξέλιξη της βαθμολογίας μεταξύ της προ και μετά ΣΥΡΙΖΑ περιόδου – με την σχηματική αποσύνδεση του λυκείου από το σύστημα πρόσβασης -, θα μείνει έκπληκτος από τη φοβερή αλλά εικονική βαθμολογική άνοδο των μαθητών.
β) Το σύστημα πρόσβασης – και ανεξάρτητα από την ανάγκη του Εθνικού Απολυτηρίου – θα μπορεί να αλλάξει μόνο όταν το σύστημα απομειώσει τη μαζικότητά του, όταν απαλλαγεί από την πλασματική πανεπιστημιακή ζήτηση, όταν αναπτυχθεί η επαγγελματική εκπαίδευση ώστε να είναι ισότιμη εναλλακτική λύση με τη γενική εκπαίδευση. Αλλά όλα αυτά δεν λύνονται εύκολα ούτε επιτυγχάνονται μόνο με Νόμους. Μόνο σε μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούν τα πανεπιστήμια να έχουν τη δική τους διαδικασία επιλογής, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι θα θέλουμε μια τέτοια διαδικασία. Γιατί θα προκύψει ένα ζήτημα, που κακώς δεν το συζητάμε σήμερα και το οποίο θα εμφανίζεται ως εκπαιδευτικό και επιστημονικό αλλά θα είναι κατά βάση κοινωνικό. Γιατί το ερώτημα που θα τεθεί είναι το εξής: ο αριθμός των εισακτέων είναι πολιτικό ζήτημα και το αποφασίζει το Υπουργείο Παιδείας ή είναι επιστημονικό ζήτημα και το αποφασίζουν τα πανεπιστήμια;
Αλλά επ’ αυτού θα επανέλθουμε.
