Μάρκου Συνοδινού «Στην πλατειά θάλασσα»

Για πολλές δεκαετίες ο γνωστός και διακεκριμένος λογοτέχνης Μάρκος Συνοδινός βρίσκεται στις επάλξεις του Χρέους και από αυτό το μετερίζι βιγλίζει τον κόσμο, προάγει το εθνικά ωφέλιμο και κοινωνικά δίκαιο, αποσυμπιέζει και απονευρώνει τις μυλόπετρες του κακού, που τσακίζουν και λιώνουν το καλό και το εύψυχο…

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΥΓΕΡΙΝΟ ΑΝΔΡΕΟΥ, ΔΙΚΗΓΟΡΟ, ΛΟΓΟΤΕΧΝΗ, ΠΟΙΗΤΗ

Είχα την ευκαιρία, την τύχη και την τιμή να προλογίσω και να παρουσιάσω έργα ύπατα του συγγραφέα αυτού, φιλοσοφικά, ποιητικά και πεζογραφικά κι έτσι είναι άσκοπο (και ίσως άκομψο) να επαναλάβω τις σκέψεις και θέσεις μου και πάλι. Ένα νέο πνευματικό δημιούργημα του Μάρκου Συνοδινού εκδίδεται: το πολύστιχο ποίημα «Στην πλατειά θάλασσα». Στους 10.000 περίπου στίχους του κλείνει ο ποιητής την αγάπη για τη θάλασσα, για τη ζωή και τις περιπέτειες των ταξιδιών σ’ αυτή, κυρίως, όμως, και πρωτίστως τον αγώνα των Κρητών για ελευθερία. Τον αγώνα και τις περιπέτειες του αγώνα, τη δυναμική του, προσωπική, οικογενειακή, τοπική, εθνική. Θέλει αγάπη για τη λογοτεχνία κι επιμονή στην πνευματική αναζήτηση, η μελέτη (και όχι η απλή ανάγνωση) μεγάλων έργων. Η «Οδύσσεια» του Νίκου Καζαντζάκη με τους 33.333 στίχους του, κούρασε πολλούς. Ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος σημείωνε όταν τελείωσε το διάβασμά της: «Ουφ! τελείωσα, επιτέλους». Η τέχνη του ποιητή Μάρκου Συνοδινού είναι αυτή, η οποία ουδ’ επί στιγμή δεν σου επιτρέπει να κουραστείς στο διάβασμα και του βιβλίου. Όταν τελείωσα τη μελέτη του βιβλίου αυτού, μία εικόνα μου ήρθε στο νου: Η ασπίδα του Αχιλλέα και το κέντημά της από τον Ήφαιστο, όπως ο θείος Όμηρος μάς ιστορεί περίτεχνα. Εικόνες ζωής, στιγμές της υπαίθρου χώρας, γάμοι και χοροστάσια, αμπέλια και καρποί και τόσα άλλα. Κι ύστερα και άλλη, σύστοιχη και ωραία εικόνα, «Το κέντημα του μαντιλιού» του Κώστα Κρυστάλλη. Τέτοια αίσθηση αποκομίζει ο αναγνώστης και από το διάβασμα του έργου του Μάρκου Συνοδινού «Στην πλατειά θάλασσα». Εικόνες πολλές, λυρισμός απέραντος, παρομοιώσεις περίτεχνες, τονισμός και χρωματισμός συναισθημάτων, διδακτισμός ωφέλιμος, αλληλοεπικαλύψεις, αγωνίες, εναλλαγές είναι στοιχεία που ο καλός σπορέας ιδεών ποιητής αφήνει στο πέρασμά του και στη γραφή του. Θεωρώ ότι η γραφή αυτή δεν είναι πουλί και σκόνη, που φεύγει κι αγέρας, που φυσά και κοπάζει. Εκρηκτική ύλη είναι, που σκάει μέσα της και μεγαλώνει. Και δεν βολεύεται. Απλώνεται, πάει κι έρχεται και δεν γίνεται, δεν είναι στη φύση της, στα σκοτάδια να μένει. Ο ποιητής είναι αδύνατον ν’ αποσπασθεί και ν’ απαγκιστρωθεί από την φιλοσοφική των πραγμάτων ενατένιση, που από χρόνια είναι θρονιασμένη στο νου του:
«…Ποιος βρήκε γνώσης το κλειδί, ζητώντας την Σοφία, / που βρίσκεται απρόσιτη κι απαλογεννημένη / θωριά της μοιάζει μάνα μας που η ευρυχωρία,/ μ’ ό,τι γεμίζει στην ψυχή, σ’ όλη την ζήση μένει;/ Γιατί να κλαίνε τους νεκρούς σαν κύμα τους σκεπάζε/ μέσα σε τέτοια γαλήνια και βάθη του αμέτρου, / που κατοικεί κάποιας θεάς κι ανεβοκατεβάζει / τον γιγαντένιο όγκο του κι οργώνει του αλέτρου,/ η φοβερή η κόψη του, που κύματα σηκώνει / και αυλακώνει την μορφή της γαληνάτης μάνας/ θάλασσας που μας γέννησε στου ναύτη το τιμόνι/ και κάποτε στον τόπο μας, κλαυθμός ηχεί καμπάνας;…». Ο ποιητής Μάρκος Συνοδινός και στο έργο του αυτό ακούραστος αναζήτησε την μορφική τελειότητα, μετά από επίμονη επεξεργασία, η οποία ανέπτυξε κι άλλο την ιδιοτυπία του, δημιουργώντας ένα έργο στο είδος του μοναδικό και με ιδιαίτερη πρωτοποριακή φυσιογνωμία. Θαυματοποιός του ρήματος και του επιθέτου, αραβουργός, μύστης του συμβολισμού, γλωσσοπλάστης ύπατος, δημιουργός μουσικών αποχρώσεων με την τέχνη του ψηφιδωτού, γλύπτης εικόνων ωραίων και απαστραπτουσών, κατόρθωσε έτσι ν’ αποδώσει διαθέσεις και καταστάσεις, που αδυνατεί ν’ αποδώσει η κοινή ποιητική γλώσσα. Η γλωσσική του έκφραση αυτή στο τέλος γίνεται το αραχνοΰφαντο σώμα της ποιητικής του έμπνευσης. Ένα απίθανο συνταίριασμα Δημοτικού τραγουδιού, Σολωμού, Βαλαωρίτη και Κρυστάλλη και στο βάθος ο αέναος θρίαμβος του δεκαπεντασύλλαβου:
«…Γύρισε, Ήλιε, φέξε μας, εμπρός να ξαστερώσει / η μέρα ολοκάθαρη, με λευτεριά και Κρήτες / ν’ αρπάξουν όλοι τ’ άρματα, ο νους να ξημερώσει/ εκεί που τρέχουν τα νερά, να φύγουν οι σταβλίτες/ που μας λερώσαν το νησί, με βρώμικη ανάσα / φέρνοντας τα πολύβουα, και λυσσασμένα στίφη/ που πάτησαν φωνάζοντας, ’τοιμάσετε την κάσα/ όσοι θα πολεμήσετε, τα εχθρικά σας πλήθη…». Μπορούμε να πούμε καθαρά και απερίφραστα ότι ο ποιητής Μάρκος Συνοδινός σε ετούτο το έργο του στηρίζει την παράδοση, αλλά και την ανανεώνει με την εσωτερική του πνοή και το περιεχόμενό του, με τη νέα όραση που αποκαλύπτει μαζί με τη νεότροπη ρυθμική κίνηση, καθώς συγγενεύει μέσα του ο αρχαίος με τον νέο ελληνισμό, σε όφελος της πνευματικής μας παράδοσης και ενότητας, βαθαίνοντας στις εθνικές ρίζες. Κινείται ο ποιητής σε ανοιχτούς πνευματικούς ορίζοντες, διευρύνει τον εθνισμό, γίνεται πιο λυρικός και βαθύτερα οραματικός, μας δίνει το μέτρο του ιδεαλισμού, του ρομαντισμού και του μυστικισμού. Ομοιάζει ο ποιητής μας αυτός να θέλει και να επιμένει να συμπεριφέρεται σαν ιερέας και μύστης των Ελευσινίων μυστηρίων, του Απόλλωνα, του Διόνυσου, του Ορφέα του και του Χριστού, ταυτόχρονα. Κι αυτό τον φέρνει πιο κοντά στην πορεία του Άγγελου Σικελιανού. Τούτο προκύπτει και από το ποιητικό του έργο, αλλά κυρίως από τις φιλοσοφικές μελέτες του για την Δελφική Ιδέα, το «Γνώθι σ’ αυτόν» κλπ. Πάλλει, όμως, άλγεται και δεν αντέχει τα δεινά της σκλαβιάς των Ελλήνων, αποστρέφεται τους Οθωμανούς, που πατούν πολλές πατρίδες των Ελλήνων, αλλά και την Κρήτη, την πατρίδα του Μίνωα και του Ιδομενέα, του Επιμενίδη, του Θεοτοκόπουλου, του Κορνάρου… «…Μας πήρανε τα σπίτια μας, γίνανε αρχοντήδες/ που τρώνε πίνουν κόπο μας, κηφήνες στο μελίσσι,/ την Κρήτη την βασίλισσα, μοιράζουν οι κιοτήδες/ παίζουν νταούλια, και ηχούν κουμπούρες ραβαΐσι./ Και τους θωρούμε δίβουλοι για τέτοιο νταηλίκι, / να τους ριχτούμε, θέλομε, να κάψουμε την δόξα, / που δάφνες στεφανώθηκαν και έχουν πασαλίκι,/ της Κρήτης τα καμπίσματα μες στου Αγά την λόξα…».
Πρέπει να σημειώσουμε, τέλος ότι ο ποιητής Μάρκος Συνοδινός κατόρθωσε να σώσει το έργο του, που είναι πολύστιχο και «πλατύ ποτάμι», από τον κίνδυνο του αποπροσανατολισμού και της αυτοαναίρεσης. Το καλό αποτέλεσμα ήρθε γιατί βαραίνει πολύ το ιδεολογικό περιεχόμενο και οι ιδέες του, ο υψηλά κρατημένος πόνος, η δύναμη της υποβολής, η γνήσια ποιητική μορφή και, βεβαίως, ο μεγάλος πλούτος των εικόνων. Ναι μεν το έργο είναι εκτεταμένο, πρόκειται όμως για πηγαίο ανάβρυσμα, χωρίς πλατειασμούς, χωρίς αυτοεπαναλήψεις. Ο Γεώργιος Παπανδρέου είπε κάποτε για τον Σικελιανό ότι «έχει φτερά, αλλά τα κτυπάει πολύ». Αν κάποιος τώρα μας πει το ίδιο για τον Μάρκο Συνοδινό, θα του απαντήσουμε: «Μα κι ελάχιστοι, ως τώρα, είχαν τη δύναμη να τα κτυπήσουν τόσο!».