ΠΟΛΙΤΙΚΗ / ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ / ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ / ΥΓΕΙΑ / ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Pills

Ο σύγχρονος αγώνας διάσωσης του φυσιολογικού

σε Ελλάδα/Επιστήμη/Υγεία

Οι αρχαίοι πολιτισμοί συμβίωναν περισσότερο ρεαλιστικά µε την ασθένεια και τον πόνο σε σχέση µε τους σύγχρονους ανθρώπους. Το προσδόκιμο της επιβίωσης ήταν πολύ βραχύτερο, πολλά παιδιά πέθαιναν πριν γιορτάσουν τα πρώτα τους γενέθλια, ελάχιστοι άνθρωποι δεν είχαν προσβληθεί από σοβαρές ασθένειες στη διάρκεια της ζωής τους…

ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΣΗ ΔΡΙΤΣΑ
ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ, ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ,
ΩΝΑΣΕΙΟ ΚΑΡΔΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ,
ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Οι άνθρωποι δεν είχαν καταφέρει να δώσουν βιολογικές εξηγήσεις στο φαινόμενο του πόνου και ο πόνος είχε αποδοθεί στους θεούς, ήταν σταλμένος από τους θεούς σαν συνέπεια παράβασης των ηθικών νόµων και είχε σκοπό την παιδαγωγία ή τον εξιλασμό: τον φρονείν βροτούς οδώσαντα, τον πάθει µάθος θέντα κυρίως έχειν, (βλ. Αισχύλου Ορέστεια).
Η ανακάλυψη της μορφίνης στις αρχές του 19ου αιώνα και των χημικών αναλγητικών ουσιών αφενός βοήθησε την βιολογική κατανόηση των µηχανισµών του πόνου αφετέρου άνοιξε το δρόµο στις ανώδυνες χειρουργικές επεµβάσεις. Αυτές όµως οι µεγάλες ιατρικές επιτυχίες δεν κατάφεραν µέχρι σήµερα να εξαλείψουν διαφωνίες µεταξύ ιατρών και ασθενών στο ζήτηµα της αντιμετώπισης του πόνου. Έτσι οι ασθενείς διαµαρτύρονται ότι οι ιατροί αντιμετωπίζουν τον σωµατικό πόνο αλλά αγνοούν αυτούς τους ίδιους ως πάσχοντα πρόσωπα. Είναι ενδιαφέρον ότι σαφής σηµασιολογική διαφοροποίηση των όρων «πονώ» και «υποφέρω» (πχ αγγλικά, pain και suffering) δεν µπορεί να βρεθεί σε κανένα λεξικό. Έτσι µπορεί κανείς να υποφέρει χωρίς να πάσχει από κάποια οργανική νόσο δηλ. χωρίς να πονά σωματικά. Με βάση την καρτεσιανή φιλοσοφία (δηλ. τον διχασμό ψυχής και σώματος), η έννοια του υποφέρω που ξεπερνά το αίσθηµα του σωµατικού πόνου εντάσσεται στο χώρο του υποκειµενικού εφόσον σύµφωνα µε την επιστηµονική µέθοδο δεν µπορεί να παρατηρηθεί και καταγραφεί µε επιστηµονικά όργανα. Αλλά βέβαια αυτό που πάσχει στη διάρκεια µιάς ασθένειας είναι το πρόσωπο συνολικά και όχι απλά η σωµατική υπόσταση. Πρέπει να τονισθεί οτι η έννοια του προσώπου εκτός από τον σωµατικό παράγοντα περιλαµβάνει παράγοντες όπως µνήµες, εµπειρίες, οικογένεια, κουλτούρα, αρχές, συναισθήµατα, κοινωνικούς ρόλους.
Έχω παρατηρήσει ότι αρκετοί κλινικοί γιατροί, με αυξημένη συχνότητα πλέον, διστάζουν να γράψουν ευθαρσώς σε έναν ιατρικό φάκελο ή σε μια βεβαίωση εκφράσεις όπως «φυσιολογικός», «κατά φύση», «εντός φυσιολογικών ορίων». Πολύ συχνά διαπιστώνω ότι η διατύπωση της έννοιας «φυσιολογικό» προκαλεί την έκλυση κάποιας περίεργης αντανακλαστικής φοβίας. Αυτό συμβαίνει επειδή το μυαλό των κλινικών γιατρών έχει πλέον εκπαιδευθεί να βλέπει παντού μόνο ασθένειες ή παραλλαγές ασθενειών. Τα όρια της ασθένειας έχουν διευρυνθεί τόσο πολύ πλέον έτσι ώστε πρόσφατες επιδημιολογικές αναλύσεις δείχνουν ότι ολόκληρος ο πληθυσμός των γηραιότερων ενηλίκων (άνω των 65 ετών) ταξινομείται ως πάσχων από τουλάχιστον μία χρόνια ασθένεια. Η τάση της μοντέρνας προληπτικής φροντίδας είναι ότι με (υποτιθέμενο) στόχο την αποφυγή του πρόωρου θανάτου να χορηγεί ισόβια φάρμακα σε ολοένα και περισσότερους νέους και ασυμπτωματικούς ασθενείς. Επίσης είναι ολοφάνερη η προοδευτική ελάττωση των φυσιολογικών ορίων στις τιμές βιοχημικών (βλ. χοληστερίνη, σάκχαρο) ή κλινικών παραμέτρων (βλ. αρτηριακή πίεση). Ποιος όμως καθορίζει το εύρος μιας φυσιολογικής τιμής; Η «αόρατος αυτή αρχή» που καθορίζει τα όρια (για να θυμηθούμε τη Φιλική Εταιρεία) δεν είναι παρά διεθνείς επιτροπές πανεπιστημιακών και ερευνητών με σημαντική εμπειρία στον τομέα των κλινικών μελετών φαρμακευτικών ουσιών.

saving normal
Ένα, κατά την άποψη μου, σημαντικό εκδοτικό απόκτημα είναι το βιβλίο με τίτλο «Η διάσωση του φυσιολογικού» του οποίου συγγραφέας είναι ο καταξιωμένος αμερικανός ψυχίατρος Allen Frances (MD), το βιβλίο κυκλοφόρησε μεταφρασμένο στα ελληνικά από τις εκδόσεις Τραυλός (2014). Το ευανάγνωστο και καλογραμμένο αυτό πόνημα προσεγγίζει, κυρίως από την ψυχιατρική πλευρά, το μεγάλο πρόβλημα της σύγχρονης ιατρικής που είναι η μετατροπή των φυσιολογικών καταστάσεων σε παθολογικές, η ιατροποίηση της καθημερινής ζωής σε επικίνδυνο βαθμό, η υπερ-διάγνωση και η υπερβολική ιατρική αγωγή. Είναι ενδιαφέρον ότι ο συγγραφέας, που υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές του ψυχιατρικού εγχειριδίου DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), βρίσκεται σήμερα πολέμιος της μανιώδους ιατροποίησης ελάσσονων ή φυσιολογικών ψυχικών εκδηλώσεων (γεγονός που οδηγεί σε πολυφαρμακία και συχνά λαθεμένη ιατρική αγωγή) οι οποίες εντάσσονται με ρυθμό γεωμετρικής αύξησης στις ανανεωμένες εκδόσεις του DSM. Υπάρχει πλέον άμεση ανάγκη για διεπιστημονικές συζητήσεις προκειμένου να ενημερωθούν με ειλικρίνεια η κοινωνία, οι γιατροί και άλλοι επιστήμονες μη-γιατροί πάνω στο ζήτημα της υπερβολικής ιατρικής (overdiagnosis) (βλ το βιβλίο Overdiagnosed: Making people sick in the pursuit of health του Dr Gilbert Welch).
«Η άφιξη ενός κλόουν σε μια πολιτεία μπορεί να γλυτώσει από πολλές ασθένειες και να προσφέρει υπηρεσίες υγείας ανώτερες από πολλά κουτιά με φάρμακα» (The arrival of a good clown exercises a more beneficial influence upon the health of a town than of twenty asses laden with drugs) είχε δηλώσει προφητικά ο σπουδαίος κλινικός γιατρός του 17ου αιώνα Thomas Sydenham (1624-1689). Ο Sydenham τονίζει την αξία των μη-φαρμακευτικών παρεμβάσεων σε αντίθεση με την σύγχρονη ιατροποιημένη κοινωνία των δισκίων η οποία καλλιεργεί στο ευρύ κοινό την άποψη ότι τα πάντα μπορούν να θεραπεύσουν «τα χάπια» και η ιατρική συνίσταται αποκλειστικά σε μηχανικές παρεμβάσεις ή φάρμακα. Ο μέγας κλινικός Sydenham υπήρξε εκείνο το είδος γιατρού που μελετάει προσεκτικά τον ασθενή και το περιβάλλον του και διαπιστώνει ότι δεν αρκεί η συνταγογράφηση φαρμάκων αλλά μπορεί και ο ίδιος ο ασθενής να κάνει επιπλέον ουσιαστικές ενέργειες για τη θεραπεία του πχ αισιόδοξη σκέψη, γέλιο, χαλάρωση, δημιουργική ζωή και μετοχή στη θεραπευτική διαδικασία. Σήμερα στην εποχή των κατευθυντηρίων οδηγιών και του ελέγχου της ιατρικής πρακτικής από την φαρμακοβιομηχανία προσωπικότητες όπως ο Sydenham θεωρούνται γραφικές. Μια φαρμακευτική εταιρεία δεν συνιστά φιλανθρωπική οργάνωση και δεν έχει βέβαια αποκλειστικό στόχο την βελτίωση της υγείας του πολίτη. Οι φαρμακευτικές εταιρείες είναι πολυεθνικές επιχειρήσεις που στοχεύουν στο κέρδος, στην αύξηση του μεριδίου τους στην αγορά και στην καλύτερη δυνατή επιβίωση τους. Όμως το γεγονός πως οι εταιρείες αφέθηκαν να θηρεύουν ανεξέλεγτα τις αδυναμίες μας οφείλεται στα συλλογικά μας λάθη. Οπως τονίζει και ο Allen Frances στο βιβλίο του «Η διάσωση του φυσιολογικού» κυβερνήσεις, πολιτικοί, γιατροί, ΜΜΕ, ομάδες υποστηρικτών-όλοι εξαγοράστηκαν από τα χρήματα και την ισχύ της φαρμακευτικής βιομηχανίας. «Σήμερα τα φάρμακα χρησιμοποιούνται συχνά ανεξέλεγκτα, με έναν τρόπο που θυμίζει της πρακτικές των αλχημιστών του μεσαίωνα» γράφει στο βιβλίο του ο Allen Frances.
Σε έναν υλιστικό πολιτισµό ο οποίος ανάγει την ευδαιμονία-καλοπέραση σε ύψιστη αξία κάθε µορφή πόνου και ασθένειας είναι σαφώς ανεπιθύμητη. Επιπλέον αποκλείεται το ενδεχόµενο ο πόνος ή η ασθένεια να ενταχθούν φυσικά στο πλαίσιο της ζωής, αποκλείεται κάθε αναζήτηση μεταφυσικής ωφέλειας του πόνου ή ένας διαφορετικός τρόπος αντιµετώπισης της ασθένειας, πλην µηχανικής ή φαρµακευτικής παρέμβασης. Έτσι η συνηθέστερη κατάληξη και όσων συνεχίζουν να «υποφέρουν χωρίς να πονούν» (δηλαδή χωρίς διάγνωση οργανικής ανωμαλίας) είναι στην εποχή μας ο ψυχίατρος, ο οποίος βάζει τη σφραγίδα της ψυχικής διαταραχής και ακολουθεί τον εύκολο δρόμο των ψυχοφαρμάκων. Βρήκα εξαιρετικά εύστοχα τα λόγια του γνωστού γελοιογράφου Μπόστ σε από τις τελευταίες του συνεντεύξεις (1995) όταν μιλούσε για τον ευδαιμονισμό της εποχής: Τα σηµερινά παιδιά στερούνται ολοένα και περισσότερο το αίσθηµα του πόνου, για αυτό το λόγο έχουν µια τάση να προκαλούν τον πόνο γύρω τους. Θεατές του πόνου κατάντησαν τα σηµερινά παιδιά ενώ εµείς, η γενιά της κατοχής και του εμφυλίου είμασταν οι τελειόφοιτοι του πόνου, αυτή είναι η διαφορά.

Αφήστε μια απάντηση

Your email address will not be published.

*

Πρόσφατα από Ελλάδα

Go to Top