Τις μέρες αυτές θα γίνουν -άλλες γίνονται ήδη- αρκετές ομιλίες για τα 180 χρόνια του Πανεπιστημίου Αθηνών από καθηγητές του. Αυτές, απ’ ότι διάβασα στον Τύπο, καλύπτουν πολλές πτυχές που αφορούν στην ίδρυσή του και τη μετέπειτα πορεία του…
ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΥΓΕΝΙΟ ΧΑΤΖΟΥΔΗ, ΠΡΩΗΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ
Το μικρό αυτό άρθρο από έναν Χημικό που σπούδασε σε ένα από τα πρώτα του κτήρια, είναι μία μικρή συμβολή για τα 180 χρόνια του.
Τα πρώτα σχέδια για την ίδρυση του πρώτου ελληνικού Πανεπιστημίου, συγκροτήθηκαν μετά το θάνατο του κυβερνήτη Καποδίστρια, στις 9 Οκτωβρίου του 1831. Ακολούθησαν και άλλοι σχεδιασμοί μετά την άφιξη του Όθωνα το 1832 στο Ναύπλιο. Μετά από αλλεπάλληλα διατάγματα και παλινωδίες για τη λειτουργία του, ακολούθησε βασιλικό διάταγμα με το οποίο ιδρυόταν Πανεπιστήμιο στην Αθήνα, με προοπτική να λειτουργήσει την τρίτη ημέρα του Πάσχα του 1837. Οι εργασίες του άρχισαν στις 3 Μαΐου στο σπίτι του Κλεάνθη στην Πλάκα. Η μπροστινή πλευρά του Πανεπιστημίου, όπως το ξέρουμε σήμερα, στο κέντρο της Αθήνας, ολοκληρώθηκε το 1843 και όλοι από το σπίτι του Κλεάνθη μεταστεγάστηκαν εκεί. Από το 1850 μέχρι το 1894 διορίστηκαν 40 καθηγητές, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν της Φιλολογίας και της Ιστορίας. Υπήρχαν όμως και λίγοι των θετικών επιστημών. Μεταξύ αυτών ο Τιμολέων Αργυρόπουλος(1884) Φυσικός και ο Αναστάσιος Χρηστομάνος (1841) Χημικός του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης. Στον δεύτερο ανήκει η πραγματοποίηση της Σχολής Θετικών Επιστημών, και η δημιουργία του Χημικού Τμήματος. Η Σχολή ονομάστηκε Φυσικομαθηματική και στεγάστηκε στο κτήριο Τσίλερ στην οδό Σόλωνος, το γνωστό ΧΗΜΕΙΟ. Εκεί δούλεψε το 1897 η πρώτη γεννήτρια ακτίνων Ρέντγκεν, αργότερα δε με τη γεννήτρια Αλεξάντερσον του ασύρματου, συνέδεσε την Αθήνα με το εκστρατευτικό σώμα στη Μικρά Ασία. Στην Κατοχή δούλεψαν μυστικοί πομποί και αργότερα ξεκίνησαν αγώνες για ψωμί, παιδεία, και ελευθερία, που πολλές φορές, πληρώθηκαν με αίμα.
Μπροστά στη μεγάλη πόρτα με τις δύο κολώνες, Ιωνικού ρυθμού και τα μαρμαρένια σκαλιά, πάντα βρισκόμασταν φοιτητές, κυρίως της Χημείας, της Φυσικής και της Φαρμακευτικής, σε συντροφιές, καθισμένοι ή όρθιοι στις δύο πλευρές, Ο τρόπος που οι καθηγητές ανέβαιναν τα σκαλιά, ήταν για τον καθένα χαρακτηριστικός. Ο Δημήτρης Χόνδρος με πηδηχτά βηματάκια, παρά το σχετικό πάχος, σφυρίζοντας την Ηρωική του Μπετόβεν, σημάδι των γερμανικών σπουδών του. Ο Καίσαρ Αλεξόπουλος, με άψογο κομψό ντύσιμο και αυτός πηδηχτά αλλά με στυλ αθλητικό και γρήγορο, ως υπενθύμιση ότι, εκτός από τις σπουδές του στην Ελβετία, ήταν και από τους πρώτους στο σλάλομ. Ο Λεωνίδας Ζέρβας, πάντα με γκρι κουστούμι, συνοφρυωμένος συνήθως, ανέβαινε στα σκαλιά κανονικά, ρίχνοντας από μία χαμηλή ματιά δεξιά και αριστερά, σαν κάποια ανταπόκριση σε έναν απροσδιόριστο χαιρετισμό. Φόβητρο όχι των Περσών, αλλά όποιων επιχειρούσαν να περάσουν την Οργανική Χημεία με την πρώτη. Όπως τον έβλεπες δεν μπορούσες να φανταστείς ότι αυτός ο γερμανοσπουδασμένος δάσκαλος, που έδωσε βάρος στη Χημεία, είχε περάσει στην Κατοχή το κατώφλι των φυλακών στο Χαϊδάρι. Ο Θεόδωρος Κουγιουμζέλης, συνεργάτης του Χόνδρου ανέβαινε τις σκάλες αργά και κοπιαστικά, γιατί κούτσαινε από το ένα πόδι. Έτσι που ανέβαινε σκυφτά και αργά, έμοιαζε να τον απασχολεί κάτι. Ήταν η εποχή που όλους τους απασχολούσε κάτι. Και αυτό γιατί τότε είχε έρθει ο Χάιζεμπεργκ για μία διάλεξη, όπου έγινε το αδιαχώρητο, με τον Χόνδρο διερμηνέα. Τότε όλοι αυτοί που ανεβοκατέβαιναν τα σκαλιά της Σόλωνος, σκέφτηκαν ότι ήταν καιρός από την παλαιά κλασική Φυσική να περάσουν πιο βαθιά στη νέα επιστήμη, του είδους που ο Χάιζεμπεργκ άπλωσε στο αμφιθέατρο της Νομικής.
Η ευκαιρία δόθηκε με την αποδοχή της Ελλάδος να συμμετάσχει, παρά το υψηλό οικονομικό κόστος, στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών, γεγονός που άνοιξε τον δρόμο για την ίδρυση κλάδων σε όλες σχεδόν τις θετικές επιστήμες, μετεξελίχθηκε σε Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών, το οποίο έκανε πραγματικότητα το όραμα όλων εκείνων που ήθελαν να περάσουν πιο βαθιά στη νέα επιστήμη.
