«Ασπροσυννέφιασε ο ουρανός, / γιατί ξυρίζεται ο γαμπρός. / Ξυράφια από τα Γιάννενα/ κι ακόνια από την Πρέβεζα, / για να ξυρίσουν τον γαμπρό…»
ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΥΓΕΡΙΝΟ ΑΝΔΡΕΟΥ, ΔΙΚΗΓΟΡΟ, ΛΟΓΟΤΕΧΝΗ, ΠΟΙΗΤΗ
Τραγούδια σε πολλές παραλλαγές αναφέρονται στο γάμο. Ο ποιητής λαός δόμησε και στιχούργησε τραγούδια για την κάθε στιγμή της γαμήλιας τελετής, που μαζί με τα λαϊκά πανηγύρια, γιόμιζαν με χαρά τους ανθρώπους, κυρίως της υπαίθρου χώρας: Τραγούδια για το ζύμωμα της κουλούρας του γάμου, για το πάρσιμο του νερού από την βρύση, για τον δρόμο που πάνε στο νερό, για το στόλισμα της νύφης, για το βάλσιμο της νύφης στο νυφικό κάθισμα, για την ανταλλαγή δώρων, για το στόλισμα του γαμπρού, για τον πηγαιμό του γαμπρού στο σπίτι της νύφης, για τους συμπεθέρους, για την αναχώρηση της νύφης από το πατρικό σπίτι, για τη διαδρομή μέχρι την εκκλησία, για την τελετή του γάμου, για την άφιξη της νύφης στο σπίτι του πεθερού, για τον χορό των νεονύμφων, των κουμπάρων και των συμπεθέρων, για τα μετά το τραπέζι, παινέματα στη νύφη, στον γαμπρό και στον κουμπάρο και τέλος για τα πιστρόφια, την επιστροφή δηλαδή της νύφης, συνοδευόμενης από τον γαμπρό και συγγενείς του, σε οκτώ ημέρες από τον γάμο, στο σπίτι των γονέων της, στο οποίο γινόταν μεγάλο γλέντι.
Σημαντική θέση στα τραγούδια αυτά του γάμου έχουν και εκείνα που αναφέρονται στο ξύρισμα του γαμπρού. Για ημέρες ο γαμπρός έμενε αξύριστος. Τις πρωινές ώρες της ημέρας του γάμου ο κουρέας, μαζί με τους φίλους του, συνοδεία μουσικών οργάνων, στην αυλή του σπιτιού και σε πανηγυρική ατμόσφαιρα, έκανε το ξύρισμα του γαμπρού. Τα ποτά βοηθούσαν στην επαύξηση της χαράς και στα ευφυή πειράγματα του γαμπρού. Το τραγούδι της εισαγωγής επιχωριάζει στα ορεινά χωριά της Αρτας (Ραδοβίζια και Τζουμέρκα). Ο ουρανός ασπροσυννέφιασε γιατί υπάρχουν μηνύματα χαράς (επικείμενος γάμος), στην οποία χαρά θέλει να έχει συμμετοχή και η φύση. Και εάν ήταν καλοκαίρι τ’ άσπρα σύννεφα, θα δρόσιζαν τον τόπο και τους ανθρώπους. Τα ξυράφια ήταν από τα Γιάννενα, πόλη των τεχνητών και των εξειδικευμένων. Τα ακόνια από την Πρέβεζα, το λιμάνι της Ηπείρου με τις εισαγωγές αγαθών από τις ευρωπαϊκές χώρες. Τέλος το δημοτικό αυτό τραγούδι δομήθηκε πάνω στο μοτίβο του Κλέφτικου τραγουδιού «ΟΙ ΚΛΕΦΤΕΣ ΑΠΟ Τ’ ΑΓΡΑΦΑ». «Οι Κλέφτες από τ’ Άγραφα, πω πω οι Κλέφτες. / Καθόνταν και ξουρίζονταν, πω πω οι Κλέφτες. / Και στρίβαν το μουστάκι τους. / Ξυράφια από τα Γιάννενα / κι ακόνια από την Πρέβεζα. / Οι Κλέφτες μπεμπερίζονταν και βάζαν τα καλά τους…». Έξω από τα Γιάννενα τραγουδούσαν στον γαμπρό: «Φέρτε ξυράφια διαλεχτά μέσ’ από την Ολλάνδα, / να ξυριστούν χρυσά μαλλιά με τέτοιαν ομορφάδα. / Πόσο σου πρέπ’ το ξύρισμα, με γεια σου με χαρά σου, / και στα γεντσούρια σου με γιο, να χαίρετ’ η καρδιά σου». Σε κάποια χωριά των Ιωαννίνων τραγουδούν: «Μπρε χρυσέ μπαρμπέρη, κι’ αργυρό ξυράφι, / παίρνε αγάλι’ αγιάλια τη χρυσή του τρίχα, / τρίχα μην τ’ αφήσεις και τον ασχημίσεις, / τ’ είναι χαϊδεμένο, ζαχαροθρεμμένο, / ζαχαροθρεμμένο και θεοφκιασμένο».
Στην περιοχή της Κόνιτσας οι κάτοικοι τραγουδούν στον μπαρμπέρη (κουρέα), να προσέχει πώς θα κάνει το κούρεμα του γαμπρού, να μην φανεί άσχημος στα πεθερικά του και στα γονικά του. Ο άξιος μπαρμπέρης πρέπει να φέρει άξια αποτελέσματα: «Μέσα σε τούτη την αυλή σε πέτρα κάθεται ο γαμπρός / κ’ η πέτρα έβγαλε νερό, να μπαρμπερίσουν το γαμπρό. / Μπρ’ αργυρέ μπαρμπέρη, μ’ αργυρό ξουράφι, / μ’ αργυρό ξουράφι και μαλαματένιο. / Τράβα ’γάλι-αγάλι σε γαμπρού κεφάλι. / Τρίχα μην αφήσεις και τον ασχημίσεις / στα πεθερικά του και στα γονικά του». Κάτι αντίστοιχο τραγουδούν και στο Ζαγόρι: «Ξούριζε μπαρμπέρη, με το χρυσό σου χέρι, / τρίχα μη του κόψεις από τα μαλλιά του, / γιατί τάχει από το νουνό του». Και σ’ ένα σχετικό τραγούδι, που επιχωριάζει στην Κύπρο, οι ίδιες παραινέσεις: «Ώρα καλή τζ’ ώρα χρυσή, / τζ’ ώρα ευλογημένη / τούτη δουλειά π’ αρκέψαμε / να βγει στερεωμένη. / Μπαρμπέρη το ξυράφι σου / καλά να τ’ ακονίσεις, / για να ξυρίσεις το γαμπρό, / να μην τον τυραννήσεις». Του κουρέματος του γαμπρού θ’ ακολουθήσει το λούσιμο, το οποίο θα γίνει –και αυτό– με προσοχή και αγάπη.
Ένα όμορφο τραγούδι από την Κόνιτσα μας περιγράφει το λούσιμο: «Λούζεται τ’ αρχοντόπουλο σ’ ένα χρυσό ληγένι, / η πάπια φέρνει το νερό κ’ η χήνα το σαπούνι / κ’ η αδερφή η γλήγορη φέρνει χρυσό μαντήλι. / Ο Μπράτιμος τον έλουζε, μπρατίμισσα του ρίχνει. / –Γαμπρέ μ’ τι μάνα σ’ έκανε, που είσ’ άσπρος σαν το γάλα; / –Η μάνα μ’ ήταν πέρδικα κι’ αφέντης περιστέρι / κ’ η κούνια, που με κούναγε χρυσή, μαλαματένια». Η καλή η ώρα του γάμου εγγύς. Αλλού στολίζουν το γαμπρό και αλλού τη νύφη. Θα συναντηθούν στην εκκλησία. Ο γαμπρός όμορφος, αγέρωχος κ’ υπερήφανος, ίδιος αητός και πετρίτης: «Κάτω στο γιαλό, σε περιγιάλι, / νύφ’ αρμάτωναν, γαμπρό στολίζουν• / γαμπρόν όμορφον και παλληκάρι, / με ξανθά μαλλιά, με πλατειά φρύδια, / μοιάζει τον αητό και τον πετρίτη». Ο γαμπρός πανέτοιμος, με πίστη και αποφασιστικότητα είναι έτοιμος να πάει στην εκκλησία να κάνει τον γάμο, να πάρει τη νύφη και να τη φέρει στο πατρικό του σπίτι. Απευθύνεται στον πατέρα του και του λέει: «Γαλάζιο μου ζωνάρι, πάρ’ το, μπρ’ αφέντη μ’, πάρ’ το. / Γαμπρός θα ξεκινήσω, να σταυροπροσκυνήσω. / Νύφη θα πα’ να φέρω, νύφη να μας τιμήσει, / νύφη να μας δωρήσει του πεθερού πουκάμ’σο, / της πεθεράς φουστάνι, τ’ αντράδερφου πατούνες / στους φίλους μου τσουράπια». Πριν από τον πηγαιμό του στην εκκλησία, φθάνει στο σπίτι της νύφης. Με χαρά και με καμάρι ο γαμπρός τραγουδάει: «Μου μήνυσεν η λυγερή να πάω ν’ αρραβωνιάσω, / πριν κατεβάσ’ ο Δούναβης και τρέξουν τα ποτάμια. / Εγώ θα πάω να την βρω, κι αν βρέξει κι αν χιονίσει, / κι αν κατεβάσ’ ο Δούναβης και σύρουν τα ποτάμια, / στο δαχτυλίδι μου πατώ, στη βέρα μου περνάω». Σε λίγο τα νιόγαμπρα, οι συμπεθέροι, ο κουμπάρος, οι φίλοι και οι συγγενείς θα φθάσουν στην εκκλησία, να κάνουν τον γάμο. Εκεί ακολουθούν άλλα χαρούμενα τραγούδια…
