Με αφορμή τα περί αξιοκρατίας στο δημόσιο (και περί αξιολογήσεων στο Ελλαδικό κρατίδιο γενικώς) θα ήθελα να τονίσω την ιστορική συνέπεια που έχει επιδείξει ο λαός μας και οι εκπρόσωποι του στην μάχη εναντίον των αρίστων, των άξιων, των καλύτερων…
ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΣΗ ΔΡΙΤΣΑ –
ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ, ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ,
ΩΝΑΣΕΙΟ ΚΑΡΔΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ,
ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Διαδίδεται μάλλον εσφαλμένα ότι η παράταξη του Ανδρέα Παπανδρέου (το ΠΑΣΟΚ) ήταν η μοναδική που ισοπέδωσε την αξιολόγηση και βασίστηκε σε κομματικές επιλογές τις οποίες επέβαλλε ο λαικισμός και η ψηφοθηρία. Φαίνεται δυστυχώς ότι ο πόλεμος εναντίον των αρίστων αποτελεί διαχρονικό ελληνικό ζήτημα χωρίς να γυρίσω τόσο πίσω όσο θα απαιτούσε η στατιστική της ιστορίας βλ. τον εξοστρακισμό του αρχαίου Αριστείδη του Δίκαιου «επειδή ήταν δίκαιος». Το 1897 (σχεδόν μια εκατονταετία πριν από το ΠΑΣΟΚ) ο λαϊκισμός εναντίον των προσόντων εκφράσθηκε από τον δημαγωγό Θ. Δηλιγιάννη και τους οπαδούς του. Ίσως αυτή η τάση μας για καταπάτηση των ικανών που δίνει προτεραιότητα στους αρεστούς και όχι στους άριστους να είναι η κύρια αιτία πολλών εθνικών καταστροφών, αφού στα δύσκολα δεν βρίσκονται οι κατάλληλοι στις ανάλογες θέσεις. Ο «καλός ο καπετάνιος» χρειάζεται στη φουρτούνα και όχι «ο δικός μας ο καπετάνιος».
Πρώτος ο Χαρίλαος Τρικούπης το 1895 πέρασε στη βουλή νόμο μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων παράλληλα με την αναγκαιότητα κάποιων προσόντων. Δυο χρόνια αργότερα ο Θ. Δηλιγιάννης τον κατήργησε για λόγους ψηφοθηρικούς. Ειδικά τα προσόντα τα πήρε και τα σήκωσε η ιαχή σε δρόμους και πλατείες «Κάτω – τα προ – σόντα! Κάτω – τα προ – σόντα!». Το 1905 ο Δημ. Ράλλης καθιέρωσε τη 15ετή προϋπηρεσία ως μόνο προσόν μονιμοποίησης – τα κατάφερνες; Άραζες! Με μπιλιετάκι, τι άλλο;
Τέλος του 19ου/αρχές του 20ου αιώνα η στελέχωση του δημοσίου γινόταν όπως παλιά, με «ημετέρους». Τον προσοντούχο υποψήφιο για θέση στο δημόσιο τον υπερ-φαλάγγιζε ο μαγκουροφόρος «Homo Commatoskylus». O «homocommatoskylismus» έγινε θεωρία και πράξη με το ελκυστικό σύνθημα: «Κάτω τα προσόντα!». Ο κατωπροσοντισμός στο δημόσιο τι κράτος να σου κάμει; Ήξερε μόνο να είναι κρατικοδίαιτος. Το κράτος του χαντακώθηκε στον πόλεμο ταπείνωση του 1897.
Ο «κατωπροσοντικός» παλαιοκομματισμός σηκώνει ξανά κεφάλι. Και στήνει καρτέρι σε όλες τις εισόδους του κράτους. Ήθελες να μπεις μέσα; Μπιλιετάκι – κι ας ήσουνα ο… πάπας! Το 1908 ο επ’ ανδραγαθία υπαξιωματικός Πλαστήρας πήγε να δώσει εξετάσεις στη σχολή αξιωματικών. «Μπιλιετάκι!» τον συμβούλεψαν. «Όχιιι!» ούρλιαξε. Ήταν αριστούχος. Απορρίφθηκε. Το 1909 ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος (στά-ση στου Γουδή) σάρωσε και τα μπιλιετάκια. Κι ο Πλαστήρας έγινε ο… Πλαστήρας!
Μεγάλη Ελλάδα και λοιπά 1920. Εκλογές, ήττα Βενιζέλου, επάνοδος και επέλαση του Κωνσταντινισμού. Εκρίζωση βενιζελικών από το στράτευμα. Στελέχωση από υπαξιωματικό και πάνω με αποτάκτους ανεξαρτήτως προσόντων (ποια προσόντα άραγε; ο ημετερισμός στα ύψη!). Τους μισούς και πλέον απέπεμψε ο αρχιστράτηγος, απότακτος κι αυτός ως «εσμό παρανόμως οπλοφορούντων». Αποτέλεσμα; Συμπαρομαρτούντος του «κατωπροσοντισμού» εκρίζωση του Ελληνισμού από Μικρά Ασία!
Μετά τον εμφύλιο και επί μία και πλέον γενεά θέση για «ψωμί» στο δημόσιο δεν έβρισκες, αν δεν προσκόμιζες «κοινωνικά φρονήματα», ό,τι προσόντα και να είχες. Έμενες απ’ έξω εσύ και τα προσόντα σου. «Ψωμί» έτρωγαν οι «κοινωνικοφρονηματούχοι» ανεξαρτήτως προσόντων. Στα χρόνια της δικτατορίας οι ούτω πως «ψωμιζόμενοι» δήλωναν ότι δεν ενδιαφέρουν τα προσόντα των υποψηφίων για το δημόσιο, αλλά το τι πιστεύουν. Κι ας έγραφαν-προκλητικά ανορθόγραφα-«ιπποδυματοπειός» έπαιρναν τη θέση!
Όταν το 2015 άκουσα τις περίφημες υπουργικές δηλώσεις Αριστείδη Μπαλτά περί του αμαρτήματος της αριστείας και της αντιμετώπισης των δημόσιων προτύπων σχολείων ως ιδρυμάτων που παράγουν «προβληματικούς» μαθητές ένοιωσα απέραντη απογοήτευση και ανησυχία. Απογοήτευση ένοιωσα επειδή υπήρξα υπερήφανος απόφοιτος του Βαρβακείου της χρυσής εποχής, επειδή ακριβώς έζησα την ανεπανάληπτη ποιότητα και τη μαγική ατμόσφαιρα εκείνων των ιστορικών προτύπων σχολείων.
Τα πρότυπα σχολεία υπήρξαν δημόσια σχολεία αρίστων μαθητών που είχαν επιλεγεί με αυστηρές εξετάσεις και χωρίς κανένα οικονομικό κριτήριο. Οι άριστοι αυτοί μαθητές είχαν συχνά ανατραφεί σε μικρομεσαίες οικογένειες και δεν θα ξεχάσω ότι αρκετοί συμμαθητές μου στο Βαρβάκειο είχαν μεγαλώσει σε φτωχά προάστια της Αθήνας (βλ. Νίκαια, Περιστέρι, Κερατσίνι) αλλά το σχολείο τους οδήγησε σε πρωτιές στις πανελλήνιες εξετάσεις και στη συνέχεια πολλοί από αυτούς κατέλαβαν πανεπιστημιακές θέσεις σε κορυφαία πανεπιστήμια των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Το σπουδαίο μάλιστα επίτευγμα εκείνων των αρίστων μαθητών ήταν όχι τόσο η κατάληψη κάποιας ακαδημαϊκής θέσης αλλά το διεθνώς αναγνωρισμένο ως πρωτότυπο επιστημονικό τους έργο στον τομέα που αφιερώθηκαν.
Τα πρότυπα σχολεία ως δημόσια σχολεία αρίστων μαθητών οι οποίοι σταθεράν σάρωναν τις πρώτες θέσεις στις εισαγωγικές σε ΑΕΙ ανέκαθεν έμπαιναν στο μάτι των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων και των κολεγίων. Η ιδέα της δωρεάν φοίτησης-αποφοίτησης ανταγωνιστικών ελληνόπουλων της μεσαίας τάξης κάπου χάλαγε τη σούπα των γονέων του κοινωνικο-οικονομικού κατεστημένου οι οποίοι έσκαγαν μια περιουσία προκειμένου να σπουδάζουν τα βλαστάρια τους στα διάφορα κολέγια. Είναι μάλιστα ενδιαφέρον ότι η κυρίαρχη πολιτική εξουσία της δεκαετίας του ‘80 που κατάργησε πρώτη την επιλογή αρίστων στα πρότυπα είχε προέλευση κολεγιακή και βέβαια στις μέρες μας σημαντικά στελέχη πρόσφατων κυβερνήσεων υπήρξαν απόφοιτοι κολεγίων ή πολυτελών ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων.
Σε τόσο κρίσιμες εποχές και με ζητούμενο την ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα, την παραγωγή γόνιμων ιδεών, μοιάζει εντελώς παράλογο να διώκεται η αριστεία και να θεωρείται αμάρτημα ή κοινωνικό πρόβλημα. Η ιστορία δείχνει ότι η πιο συχνή μεταδοτική ασθένεια στην ελληνική κοινωνία είναι ο φθόνος των αρίστων και κάποια στιγμή πρέπει οπωσδήποτε να παρασκευαστεί αποτελεσματικό εμβόλιο εναντίον αυτής της μάστιγας.
