Την Τρίτη, στην Ευρώπη, 71 αθώοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους βίαια. Και το ίδιο θα συμβεί αύριο και την επόμενη μέρα … και ούτω καθεξής για το υπόλοιπο έτος. Οι θάνατοι από τροχαία σε όλη την Ευρώπη είναι ένα συνεχές μακελειό που σκότωσε 25.900 το 2014, 1.854 εκ των οποίων στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στις Βρυξέλλες την Τρίτη, τουλάχιστον 30 σκοτώθηκαν από τους βομβιστές, κάτι που μας σόκαρε ριζικά και προκάλεσε συναγερμό σε όλο τον κόσμο. Γιατί μπορούμε να ζήσουμε πιο εύκολα με τόσους θανάτους όσους χωρά ένα Jumbo Jet ανά εβδομάδα στους δρόμους, αλλά αναστατωνόμαστε τόσο από τις τρομοκρατικές επιθέσεις; Οι τρομοκράτες γνωρίζουν την απάντηση στο ερώτημα αυτό: η τρομοκρατία είναι μια μορφή ελέγχου του νου πάνω σε ολόκληρους πληθυσμούς που καταλαμβάνει ορισμένες ιδιορρυθμίες του εγκεφάλου μας οι οποίες μειώνουν την ορθολογική ικανότητά μας για την αξιολόγηση του κινδύνου.
Το βασικό καύσιμο για τη διαδικασία αυτή είναι ο φόβος. Προκαλέστε ακραίο φόβο στο μυαλό κάποιου – τα σπασμένα γυαλιά και η ματωμένη οροφή ενός οικείου αερολιμένα προκαλούν μια τέτοια αντίδραση- και ένα πρωτόγονο κοκτέιλ αντιδράσεων «πάλης ή φυγής» καταλαμβάνει τον εγκέφαλό μας, το οποίο επικεντρώνεται σε μια περιοχή που ονομάζεται αμυγδαλή. Αυτό το συναισθηματικό κέντρο διοίκησης έχει γρήγορες συνδέσεις με την όρασή μας, την όσφρηση, την ακοή και άλλες αισθήσεις που σε περιόδους αντιληπτού κινδύνου παρακάμπτει τις πιο αργές συνδέσεις με τις ορθολογικές, ανακλαστικές περιοχές του εγκεφάλου μας, ιδιαίτερα στον μετωπιαίο φλοιό.
Αυτή η γρήγορη, γενετική διασύνδεση της αμυγδαλής με τις αισθήσεις μας είναι που επιτρέπει στο φόβο να καταλάβει τόσο πολύ το μυαλό μας και να υποβαθμίσει ως εκ τούτου τα ορθολογικά, αργόσυρτα τμήματα ανάλυσης του εγκεφάλου μας. Αυτό είναι χρήσιμο όταν πρόκειται να κινηθούμε άμεσα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, αλλά γίνεται εμπόδιο όταν αυτή η αίσθηση φόβου επαναλαμβάνει τον βρόχο ασταμάτητα στο μυαλό μας, με τη βοήθεια των 24ωρων τηλεοπτικών εικόνων.
Οι ατελείωτες επαναλήψεις του τρόμου στην τηλεόραση κρατούν το δίκτυο φόβο σε υπερδιέγερση και εξασθενίζουν την ικανότητά μας για ισορροπημένη αξιολόγηση των κινδύνων. Μία από τις νευρικές ιδιορρυθμίες που οι τρομοκράτες καταλαβαίνουν πολύ καλά είναι ότι υπερεκτιμούμε σημαντικά τις πιθανές εμπειρίες που έρχονται εύκολα στη μνήμη: είναι δύσκολο να ξεχάσουμε τις φρικτές εικόνες από τις Βρυξέλλες και γι ‘αυτό υπερεκτιμούμε σημαντικά την απειλή από τέτοιες φρικαλεότητες.
Ένας άλλος στόχος των τρομοκρατών είναι να προκαλέσουν προκατάληψη που θα μπορούσε να δικαιολογήσει τον ισχυρισμό τους για διώξεις μουσουλμάνων από «σταυροφόρους» σε όλο τον κόσμο. Είναι ενδιαφέρον το ότι οι πιο ελεύθερα σκεπτόμενοι άνθρωποι είναι πιο ευάλωτοι σε αυτό το φαινόμενο: έρευνα στον απόηχο των βομβιστικών επιθέσεων στο Λονδίνο το 2005 έδειξε ότι οι πιο φιλελεύθεροι άνθρωποι παρουσιάζουν μεγαλύτερη αύξηση σε προκατάληψη προς τους μουσουλμάνους, από ό,τι οι λιγότερο απελευθερωμένοι στη σκέψη άνθρωποι.
Δεν πρέπει να επιτρέψουμε στους τρομοκράτες να επιτύχουν το στόχο τους, αποκτώντας τον έλεγχο του μυαλού μας. Το να πεθάνει κάποιος από τρομοκρατική οργή παραμένει ένας εξαιρετικά μικρός κίνδυνος σε σχέση με όλους τους άλλους κινδύνους που αντιμετωπίζουμε κάθε μέρα. Ο ψύχραιμος ορθολογισμός, δεδομένης της στιγμής, μπορεί να βασιλέψει στις ταχύτατες διασυνδέσεις εικόνας-φόβου, και το πιο σημαντικό είναι η τελευταία απάντηση που οι τρομοκράτες χρειάζονται ή θέλουν στην κακοήθη αναζήτησή τους για ψυχολογικό έλεγχο.
Αντίο Σένγκεν
Πώς αντιμετωπίζεις έναν εχθρό που σε μισεί για αυτά που σκέφτεσαι; Χειρότερα ακόμη, που σε μισεί