ΠΟΛΙΤΙΚΗ / ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ / ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ / ΥΓΕΙΑ / ΕΠΙΣΤΗΜΗ

sanzio_01_plato_aristotle

Το Ωραίο και η Τέχνη – Η Πλατωνική καταγωγή της έννοιας του Ωραίου

σε Ελλάδα/Πολιτισμός

Σύµφωνα µε τον Πλάτωνα, υπάρχει µία ιδανική µορφή του ωραίου σε ένα χώρο ξεχωριστό απο τον εµπειρικό κόσµο πού έχει τον ίδιο τρόπο ύπαρξης όπως τα ιδεώδη πχ. η Δικαιοσύνη ή οι µαθηµατικές οντότητες πχ οι αριθµοί και η τέλεια ισότητα

ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΣΗ ΔΡΙΤΣΑ, ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟ, ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ, ΩΝΑΣΕΙΟΥ ΚΑΡΔΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ, ΣΥΝΘΕΤΗ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

Το πρόβλημα του ωραίου, της ομορφιάς θα λέγαμε απλούστερα, απασχόλησε και απασχολεί κάθε λογής ανθρώπους, ψυχολόγους, παιδαγωγούς, κοινωνιολόγους και κάθε είδος ανθρώπου που µπορεί να δεί την θέση της τέχνης και το πόσο ουσιαστικά ανθρώπινο φαινόµενο είναι η δίψα της οµορφιάς η οποία και γεννά την τέχνη (αναφερόµαι βέβαια στίς εικαστικές-πλαστικές τέχνες, την ζωγραφική, την γλυπτική, την αρχιτεκτονική, τοποθετώ την ποίηση και τη λογοτεχνία γενικώτερα σε άλλο επίπεδο και την µουσική σε µία εντελώς ξεχωριστή θέση την οποία καθορίζει η φύση της ως τέχνη των ήχων).
Υπάρχουν βέβαια δύο στάσεις απέναντι στην Οµορφιά. Η πρώτη στάση περιλαµβάνει αυτούς που αισθάνονται δηλ. βλέπουν, ακούν, αγγίζουν αλλά δεν απορούν, δεν ψάχνουν.
Η δεύτερη στάση περιλαµβάνει αυτούς που αισθάνονται αλλά παράλληλα απορούν, ψάχνουν το γιατί, ψάχνουν την καταγωγή, τίς ρίζες, ψάχνουν τίς κοινωνικές και ψυχολογικές σηµασίες των αισθητών. Οι τελευταίοι αποτελούν και την οµάδα που µας ενδιαφέρει, αποτελούν εκείνους που µπορούν να αξιολογήσουν την τέχνη, µπορούν να µάθουν από την τέχνη, να συγκινηθούν αισθητικά.
Η πρώτη οµάδα δεν µπορεί να ξεχωρίσει την ωφελιµότητα απο την αυθύπαρκτη αισθητική εµπειρία, δεν µπορεί να ξεχωρίσει το γεωµετρικό κάλλος ενός αµφορέα απο την ιδιότητα του να µεταφέρει νερό, δεν µπορεί να δεί το κάλλος στη γραµµή και τα χρώµατα ενός ψαριού παρά βλέπει την κατάληξη του στο τηγάνι. Πρέπει να ξεκαθαρίσουµε µέσα µας οτι η αναζήτηση της οµορφιάς µέσω της τέχνης είναι ανιδιοτελής, χωρίς πρακτική ωφέλεια.
Τα πρώτα στοιχεία τέχνης εµφανίζονται στούς πρωτόγονους λαούς. Ο πρωτόγονος άγριος ζωγραφίζει στα σπήλαια, σκαλίζει µε υποτυπώδη τρόπο την πέτρα και το ξύλο, χορεύει, τραγουδάει µε υπόβαθρο απλούς ρυθµούς, χρησιµοποιεί κυρίως κρουστά για τη µουσική του έκφραση.
Η τέχνη οµως των πρωτόγονων λαών δεν έχει τον αµιγώς ανιδιοτελή χαρακτήρα της µετέπειτα τέχνης, δεν προσφέρει την αυτόνoµη αισθητική εµπειρία, εχει σκοπούς πρακτικούς, εξυπηρετεί της ανάγκες της τροφής, της κατοικίας, της προστασίας απο τους φυσικούς κινδύνους, υποβοηθεί την γενετήσια επιλογή, διασφαλίζει την επιβίωση µέσω της οµάδας, διευκολύνει την ένταξη στην οµάδα, την ανάπτυξη της θρησκευτικότητας και δρα περισσότερο σαν µαγεία µε σκοπό τον εξιλασµό των θεών και την προστασία από τη δύναµη της άγριας φύσης. Τα πρώτα πράγµατα που ο άνθρωπος ζήτησε να κατασκευάσει καλλιτεχνικά, να διακοσµήσει, ήταν τα αντικείµενα της λατρείας του, τα πρώτα όντα που εγκωµίασε η εξόρκισε µε χορούς, τραγούδια και ύµνους ήταν τα πνεύµατα, οι δαίµονες και οι θεοί του. Αυτή η συσχέτιση Τέχνης και Θρησκείας εξακολουθεί να υπάρχει ακόµα και σε εποχές που µεσουρανούν οι µεγάλοι ιστορικοί πολιτισµοί. Τα σπουδαιότερα καλλιτεχνικά µνηµεία είναι έργα θρησκευτικού χαρακτήρα: ναοί του Καρνάκ, Παλαιά Διαθήκη, Παρθενώνας, Αγία Σοφία, η ιταλική και γερµανική µουσική του 13-18ου αιώνα, όλα είναι έργα θρησκευτικού χαρακτήρα. Η µεγάλη τέχνη µεταµορφώνει τον άνθρωπο όπως η πίστη. Τον υψώνει πάνω από το συνηθισµένο επίπεδο ζωής, τον ελευθερώνει από την βιοτική µέριµνα, από τίς ευτελείς ορέξεις και τις καθηµερινές πρακτικές και γεµίζει την ψυχή του µε εκείνη την καθαρή και µυστική αγαλλίαση που χαρίζει µε διαφορετικό τρόπο η πίστη στο Θεό. Ο έλεος και ο φόβος που καλλιεργεί η Τέχνη είναι συναισθήµατα θρησκευτικά.
Η εξέλιξη της Τέχνης λοιπόν από τις πρωτόγονες κοινωνίες προς την περίοδο των ιστορικά σηµαντικών πολιτισµών γίνεται προοδευτική πορεία από την εξαρτηµένη τέχνη στην τέχνη που οδηγεί στην κατάκτηση µιάς οµορφιάς µη- εξαρτηµένης από βιοτικούς η πρακτικούς παράγοντες αλλά αισθητικά αυθύπαρκτης και αυτόνοµης. Εδώ δεν µπορούµε να αγνοήσουµε την σηµασία του Πλάτωνα στη διαµόρφωση µιάς θεωρίας για την οµορφιά που επέδρασε αποφασιστικά στην εξέλιξη της τέχνης από την αρχαιότητα µέχρι σήµερα.
Ο Πλάτων στα έργα του (Συµπόσιο, Πολιτεία, Φαίδωνα και Φαίδρο) µιλά για την ύπαρξη µιάς οµορφιάς πρωταρχικής και ουσιαστικής. Σύµφωνα µε τον Πλάτωνα υπάρχει µία ιδανική µορφή του ωραίου σε ένα χώρο ξεχωριστό απο τον εµπειρικό κόσµο πού έχει τον ίδιο τρόπο ύπαρξης όπως τα ιδεώδη πχ. η Δικαιοσύνη ή οι µαθηµατικές οντότητες πχ οι αριθµοί και η τέλεια ισότητα. Στον Τίµαιο (47d-e) του Πλάτωνα διατυπώνεται η άποψη ότι η µουσική αρµονία µας έχει δοθεί από τις Μούσες σαν σύµµαχος στην προσπάθεια να επιβάλλουµε τάξη στην διαταραγµένες κινήσεις της ψυχής µας και να τις κάνουµε να µοιάζουν στο θείο πρότυπο. Στον διάλογο Ιων επίσης ο Πλάτων διατυπώνει την άποψη του για την δηµιουργική δύναµη του καλλιτέχνη που ορίζει σαν ανώτερη µορφή σοφίας, μια καθαρή τρέλα. Το αναµφισβήτητο χάρισµα του καλλιτέχνη (δηλ. την έµπνευση) κινεί ένα δαιµόνιο, µια θεία δύναµις και ο καλλιτέχνης δεν µπορεί να δηµιουργήσει παρά σαν ενθουσιαστεί, πέσει σε έκσταση και χάσει το λογικό απο µέσα του. Μάλιστα ο ποιητής χαρακτηρίζεται από τον Πλάτωνα σαν πράγµα κούφον (δηλ. ελαφρό), πτηνόν (δηλ.πεταχτό) και δαιµόνιον.

Αφήστε μια απάντηση

Your email address will not be published.

*

Πρόσφατα από Ελλάδα

Go to Top