Mike_Bidlo_Not_Warhol_Brillo_Boxes_1964_2005

Αποχαιρετισμός στον Άρθουρ Ντάντο

σε Ελλάδα/Επιστήμη/Κόσμος

Για πολλούς ο Άρθουρ Ντάντο είναι ο κορυφαίος αμερικανός φιλόσοφος της τέχνης. Κριτικός τέχνης για πολλά χρόνια στο περιοδικό «The Nation», από τα προοδευτικότερα των ΗΠΑ, έφυγε τον Οκτώβριο του 2013…

ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΥΓΕΝΙΟ ΧΑΤΖΟΥΔΗ

Ο Ντάντο στο τελευταίο βιβλίο του: «Τί είναι αυτό που το λένε Τέχνη», απαντάει στο ερώτημα, που για πάρα πολλά χρόνια, από την εποχή του Πλάτωνα, βρίσκεται στα χείλη καλλιτεχνών, ιστορικών και φιλοσόφων: «Τί είναι τέχνη;». Και απαντάει με σκέψεις για την έννοια της τέχνης, με σκέψεις που τον απασχόλησαν τα τελευταία πενήντα χρόνια, τόσο ως φιλόσοφο, όσο και ως κριτικό. Ας σημειωθεί ότι ο Ντάντο ήταν και χαράκτης, έργα του οποίου με δωρεά του, βρίσκονται στο Wayne State of University.
Ο Ντάντο όπως και πολλοί άλλοι, που καταπιάστηκαν με το ερώτημα, τί είναι τέχνη, ξεκινάει από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, με την κατάληξη ότι η ανάγνωση του Πλάτωνα σχετικά με τη μίμηση, δεν έχει παρά θεωρητικό χαρακτήρα. Και η άποψή του είναι ότι αν κάποια έργα τέχνης είναι μίμηση, και κάποια άλλα όχι, η φιλοσοφική προσέγγιση του ορισμού της τέχνης πρέπει να είναι απαλλαγμένη από το θέμα της μίμησης. Μόνο αν κάτι χαρακτηρίζει όλα ανεξαιρέτως τα έργα τέχνης, μπορεί να αποτελεί στοιχείο του ορισμού της τέχνης. Ο ορισμός πάντως του Πλάτωνα της μίμησης, δεν αμφισβητείτο ιδιαίτερα έως το 1905-1907, οπότε εμφανίστηκαν οι λεγόμενοι φωβ και ο κυβισμός.
Κατά τη γνώμη του Ντάντο, για έναν καλύτερο ορισμό από αυτόν του Πλάτωνα θα πρέπει κανείς να στραφεί σε αρκετά πρόσφατους καλλιτέχνες, αφού από αυτούς είναι πιθανό να λείπουν στοιχεία, όπως η ομορφιά, που παλαιότερα θεωρείτο βασικό στοιχείο κάθε έργου τέχνης. Ο Μαρσέλ Ντυσάν εξοβέλισε την ομορφιά από το έργο τέχνης το 1915 και το 1964 ο Άντι Γουόρχολ «ανακάλυψε» ότι ένα έργο τέχνης μπορούσε να είναι απολύτως όμοιο με ένα αντικείμενο της καθημερινής ζωής.
Ο Ντάντο μέσα από μια ανασκόπηση της ιστορίας της τέχνης, συμπεραίνει ότι όλοι οι κορυφαίοι σε ζητήματα αισθητικής, έχουν αποφανθεί, ότι δεν μπορεί να υπάρξει ορισμός της τέχνης, από τη στιγμή που δεν υπάρχει κάποιο κοινό γνώρισμα, που να καλύπτει όλες τις περιπτώσεις. Η τέχνη δηλαδή κατ’ αυτούς, είναι μια ανοιχτή έννοια.
Αντίθετα ο Ντάντο πιστεύει ότι είναι «κλειστή έννοια» και κατά συνέπεια, πρέπει να υπάρχουν κάποια γενικά γνωρίσματα που να εξηγούν γιατί η τέχνη είναι κατά κάποιον τρόπο, οικουμενική. Και ως γνήσιος Αμερικανός, για να στηρίξει την άποψή του, δεν στηρίχθηκε ούτε στον Βίτγκενστάϊν και τους επιγόνους του, που επισήμαναν τον πλουραλισμό της τέχνης, ούτε στον Μπένγιαμιν που έγραψε Για το έργο τέχνης, ούτε στον Καντ ούτε σε άλλους συνάδελφους φιλοσόφους και κριτικούς, αλλά σε παραδείγματα, όπως του Ντυσάν και του Γουόρχολ, κυρίως του Γουόρχολ, για να καταλήξει στον δικό του ορισμό της τέχνης. Έναν ορισμό για τον οποίο προσπαθεί να δείξει ότι ήταν πάντοτε ο ίδιος.
Ορισμός που καθιστά την τέχνη ενιαία. Και αναζητάει αυτό που της δίνει αυτό τον ενιαίο χαρακτήρα, σε όλες τις περιόδους της ιστορίας της. Στην αναζήτηση αυτή, βρίσκει πολλά στοιχεία για να στοιχειοθετήσει τον δικό του ορισμό, ο καθοριστικός όμως παράγων είναι τα Κουτιά του Γουόρχολ. Κουτιά που τα θεωρεί μια αντίδραση στον αφηρημένο εξπρεσιονισμό, με την επιδίωξη του Γουόρχολ να εκθειάσει όλα όσα περιφρονούσαν οι αφηρημένοι εξπρεσιονιστές.
Η αναζήτηση του όρου τέχνη, γίνεται από τον Ντάντο κυρίως μέσα από μια σύγκριση ενός καλλιτέχνη, του Χάρβεϊ ο οποίος είχε στραφεί στο ντιζάιν, και σχεδίασε τα χαρτοκιβώτια Brillo με σφουγγαράκια γυαλίσματος μέσα, και που βρίσκονταν σε όλα τα σουπερμάρκετ, με την καλλιτεχνική αξία, του έργου του Γουόρχολ Κουτιά Brillo, που φυσικά μέσα δεν είχαν τίποτε και ήταν κατασκευασμένα από κοντραπλακέ και όχι χαρτόνι.

6a00e54f0014bd88340120a63f4bea970c
Το χαρτόνι είχε γωνίες πολύ «απαλές» και δεν ταίριαζαν με αυτό που είχε στο μυαλό του. Τί είχε στο μυαλό του, άγνωστο στον γράφοντα, αλλά η σύγκριση του Ντάντο μετά από μια ενδιαφέρουσα περιήγηση, ιστορική και φιλοσοφική, κατέληξε σε μια διάκριση μεταξύ των δύο κουτιών, Brillo του Χάρβεϊ και κουτιά του Γουόρχολ, μια διάκριση όχι με όρους υλικού, αλλά με οντολογικούς όρους. Ο Ντάντο ισχυρίζεται ότι ο Χάρβεϊ σχεδίασε ένα κουτί που απευθυνόταν στη λαϊκή ευαισθησία, ενώ ο Γουόρχολ που τον «αντέγραψε», έφερε την ευαισθησία αυτή, στη σφαίρα του συνειδητού. Η θεωρία του Ντάντε με λίγα λόγια, είναι ότι τα έργα τέχνης είναι ενσωματωμένα «ενσαρκωμένα» νοήματα. Και όπως λέει ο ίδιος, «ο ρόλος μου ως κριτικού ήταν να γράφω ποιο ήταν το νόημα ενός έργου, προσπαθώντας παράλληλα να εξηγήσω, γιατί θεωρούσα πως άξιζε τον κόπο, να το παρουσιάσω στους αναγνώστες του περιοδικού. Αυτό παρεμπιπτόντως θα μπορούσα να ισχυριστώ ότι ήταν κάτι, στο όποιο θεωρώ «δάσκαλό μου» τον Χέγκελ και όσα εκείνος έγραψε για το «τέλος της τέχνης».
Δεν ξέρω τί έγραψε ο Χέγκελ για το «τέλος της τέχνης», αλλά την διάκριση μεταξύ των δύο κουτιών, δηλαδή να διακρίνει πιο έφταξε ο ντιζάινερ, και πιο ο καλλιτέχνης, ο απλός άνθρωπος μπορεί να την κάνει, αν τα κουνήσει. Αυτό που με το κούνημα ακούγονται μέσα τα σφουγγαράκια, είναι του ντιζάινερ, το άλλο, το άδειο, το έφτιαξε ο καλλιτέχνης. Τώρα γιατί το άδειο έχει νόημα και το γεμάτο όχι, και κατά συνέπεια τα Κουτιά του Γουόρχολ ανήκουν στη λεγόμενη υψηλή κουλτούρα, ενώ τα άλλα του Χάρβεϊ είναι μέρος του κόσμου, των καθημερινών αντικειμένων, παραμένει, τουλάχιστον για τον γράφοντα, παρά την ευρεία ανάπτυξη του Ντάντο, ερώτημα αναπάντητο.

Tags:

Αφήστε μια απάντηση

Your email address will not be published.

*