ΠΟΛΙΤΙΚΗ / ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ / ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ / ΥΓΕΙΑ / ΕΠΙΣΤΗΜΗ

3430781094_bc213fa6df_b

Ποιος ο νέος ρόλος για την Γερμανία (Α’ μέρος)

σε Κόσμος

Η πρώτη οικονομική δύναμη της Ευρώπης πρέπει τώρα να αναλάβει, σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, τις ευθύνες που τής αρμόζουν…

ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΡΑΝ-ΒΑΛΤΕΡ ΣΤΑΪΝΜΑΪΕΡ
ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ, ΠΡΩΗΝ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ

Τα εικοσιπέντε τελευταία χρόνια ο κόσμος αλλάζει… Και οι αλλαγές που σημειώνονται φέρνουν στο προσκήνιο νέους οικονομικούς και γεωπολιτικούς παράγοντες, οι οποίοι υπαγορεύουν και νέες ισορροπίες.
Ωστόσο, παρόμοιες αλλαγές δεν μπορούσαν να μην θίξουν και την Γερμανία, η οποία, μετά την ειρηνική επανένωσή της το 1990, έχει υποστεί μία αξιοσημείωτη μεταμόρφωση. Με μεγάλη προσπάθεια, έγινε η πρώτη οικονομική δύναμη στην Ευρώπη, κατέχοντας παράλληλα και από τις πρώτες θέσεις στο παγκόσμιο οικονομικό γίγνεσθαι. Καλείται, έτσι, να έχει και έναν νέο παγκόσμιο ρόλο σχετικό με την εξωτερική πολιτική.
Η χώρα παραμένει, όμως, και σημαντική ευρωπαϊκή δύναμη, που προσελκύει έπαινο και κριτική στον ίδιο βαθμό. Αυτό ισχύει τόσο για την απάντηση της Γερμανίας στο γνωστό κύμα προσφύγων, όπου τον χρόνο που πέρασε καλωσόρισε πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους, όσο και για τον χειρισμό της κρίσης του ευρώ. Συνεπώς, καθώς η ισχύς της Γερμανίας έχει αυξηθεί, το ίδιο συμβαίνει και με την ανάγκη της χώρας να εξηγήσει με σαφήνεια την εξωτερική της πολιτική. Υπό αυτή την έννοια, η πρόσφατη ιστορία της Γερμανίας είναι το κλειδί για την κατανόηση τού πώς βλέπει την θέση της στον κόσμο.
Από το 1998 έχω υπηρετήσει την χώρα μου ως μέλος τεσσάρων υπουργικών συμβουλίων και ως αρχηγός της κοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης. Σε αυτό το διάστημα, η Γερμανία δεν επεδίωξε τον νέο της ρόλο στην διεθνή σκηνή. Αντιθέτως, αναδύθηκε ως κεντρικός παίκτης παραμένοντας σταθερή, ενώ γύρω της ο κόσμος άλλαζε. Καθώς δε οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ) αναδιπλώνονταν από τις συνέπειες του πολέμου στο Ιράκ, και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αντιμετώπιζε μία σειρά κρίσεων, η Γερμανία κρατούσε την θέση της. Πάλεψε για να ξεπεράσει τις οικονομικές δυσκολίες της και τώρα αναλαμβάνει τις ευθύνες που αρμόζουν στην μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης.
Την ίδια στιγμή, όμως, η Γερμανία συμβάλλει διπλωματικά και στην ειρηνική επίλυση πολλαπλών συγκρούσεων σε όλο τον κόσμο. Ενώ πιο εμφανής είναι η συμμετοχή μας στο Ιράν και στην Ουκρανία, είμαστε παρόντες και στην Κολομβία, το Ιράκ, την Λιβύη, το Μαλί, την Συρία και τα Βαλκάνια. Οι δράσεις αυτές αναγκάζουν την Γερμανία να ερμηνεύσει τις αρχές που διέπουν την εξωτερική της πολιτική για πάνω από μισόν αιώνα. Αλλά η Γερμανία είναι μία αντανακλαστική δύναμη: ακόμα και καθώς προσαρμόζεται, η πίστη στην σημασία της αυτοσυγκράτησης, της περίσκεψης και της ειρηνικής διαπραγμάτευσης θα συνεχίσει να καθοδηγεί τις αλληλεπιδράσεις της με τον υπόλοιπο κόσμο.

Ο ισχυρός της Ευρώπης
Σήμερα, τόσον οι ΗΠΑ όσο και η Ευρώπη παλεύουν να παρέχουν παγκόσμια ηγεσία. Η εισβολή στο Ιράκ το 2003 έπληξε την θέση των ΗΠΑ στον κόσμο. Μετά την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν, η θρησκευτική βία δίχασε το Ιράκ και η ισχύς των ΗΠΑ στην περιοχή άρχισε να εξασθενεί. Η κυβέρνηση του George W. Bush όχι μόνον απέτυχε να αναδιατάξει την περιοχή με την βία, αλλά τα πολιτικά, οικονομικά και ήπιας ισχύος κόστη της περιπέτειας αυτής υπονόμευσαν την συνολική θέση των ΗΠΑ. Η ψευδαίσθηση ενός μονοπολικού κόσμου ξεθώριασε.
Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ανέλαβε καθήκοντα το 2009, άρχισε να επανεξετάζει την δέσμευση των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή και τις παγκόσμιες δεσμεύσεις γενικότερα. Οι επικριτές του λένε ότι ο πρόεδρος έχει δημιουργήσει κενά εξουσίας που άλλοι παράγοντες, όπως το Ιράν και η Ρωσία, είναι πάρα πολύ πρόθυμοι να γεμίσουν. Οι υποστηρικτές του, ένας εκ των οποίων είμαι και εγώ, υπολογίζουν ότι ο Ομπάμα ανταποκρίθηκε σοφά σε μία μεταβαλλόμενη παγκόσμια τάξη και την μεταβαλλόμενη φύση της ισχύος των ΗΠΑ. Προσαρμόζει τα μέσα και τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ προς τις δυνατότητες του έθνους και τις νέες προκλήσεις που αντιμετωπίζει.
Εν τω μεταξύ, η ΕΕ έχει δώσει τις δικές της μάχες. Το 2004, η Ένωση αποδέχθηκε δέκα νέα κράτη μέλη, χαιρετίζοντας επιτέλους τις πρώην κομμουνιστικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Αλλά ακόμα και καθώς διευρυνόταν, η ΕΕ έχασε την ορμή της στις προσπάθειές της να εμβαθύνει τις βάσεις της πολιτικής ένωσής της. Η ίδια χρονιά παρουσίασε στα μέλη της ένα φιλόδοξο σχέδιο συντάγματος, που δημιουργήθηκε από μία ομάδα με επικεφαλής τον Γάλλο πρώην πρόεδρο Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εσταίν. Αλλά όταν οι ψηφοφόροι στην Γαλλία και στην Ολλανδία –δύο από τα ιδρυτικά έθνη της ΕΕ– απέρριψαν το κείμενο, η επακόλουθη κρίση ενθάρρυνε τους Ευρωπαίους που αμφισβητούσαν την ανάγκη για μία «διαρκώς στενότερη ένωση». Αυτή η ομάδα έχει γίνει σταθερά ισχυρότερη στα χρόνια έκτοτε, ενώ έχουν υποχωρήσει οι υπέρ της ολοκλήρωσης.
Τώρα, η διεθνής τάξη που οι ΗΠΑ και η Ευρώπη συνέβαλαν στο να δημιουργηθεί και να διατηρηθεί μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο –μία τάξη που γέννησε ελευθερία, ειρήνη και ευημερία σε πολλά μέρη του κόσμου– είναι υπό πίεση. Η αυξανόμενη ευθραυστότητα των διαφόρων κρατών, σε ορισμένες δε περιπτώσεις η πλήρης κατάρρευση, έχει αποσταθεροποιήσει ολόκληρη την περιοχή τους, ιδίως στην Αφρική και στην Μέση Ανατολή, πυροδότησε βίαιες συγκρούσεις και προκάλεσε τα μεγαλύτερα κύματα μαζικής μετανάστευσης.
Ταυτόχρονα, κρατικοί και μη κρατικοί φορείς αψηφούν όλο και περισσότερο το βασισμένο σε κανόνες πολυμερές σύστημα, που έχει διατηρήσει την ειρήνη και την σταθερότητα για τόσο πολύ καιρό. Η άνοδος της Κίνας και της Ινδίας έχει δημιουργήσει νέα κέντρα εξουσίας, που αλλάζουν το σχήμα των διεθνών σχέσεων. Η προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία έχει δημιουργήσει μία σοβαρή ρήξη με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η αντιπαλότητα μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας κυριαρχεί όλο και περισσότερο στην Μέση Ανατολή, καθώς η κρατική τάξη στην περιοχή διαβρώνεται και το Ισλαμικό Κράτος (ή ISIS) προσπαθεί να εξαλείψει τα σύνορα εντελώς.
Στο πλαίσιο αυτό, η Γερμανία έχει παραμείνει αξιοσημείωτα σταθερή. Αυτό δεν είναι μικρό επίτευγμα, αν λάβει κάποιος υπ’ όψιν την θέση της χώρας το 2003, όταν τα προβλήματα των ΗΠΑ και της ΕΕ μόλις άρχιζαν. Εκείνη την εποχή πολλοί αποκαλούσαν την Γερμανία «ο ασθενής της Ευρώπης»: η ανεργία είχε ξεπεράσει το 12%, η οικονομία είχε παραμείνει στάσιμη, τα κοινωνικά συστήματα ήταν υπερφορτωμένα και η αντιπολίτευση της Γερμανίας για τον υπό αμερικανική ηγεσία πόλεμο στο Ιράκ είχε δοκιμάσει την αποφασιστικότητα του έθνους και προκαλέσει οργή στην Ουάσινγκτον.
Τον Μάρτιο του ίδιου έτους, ο καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ εκφώνησε ομιλία στο κοινοβούλιο της Γερμανίας, την Bundestag, με τίτλο «Θάρρος για την Ειρήνη και Θάρρος για την Αλλαγή», με την οποία έκανε έκκληση για σημαντικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Αν και οι συνάδελφοί του οι Σοσιαλδημοκράτες είχαν το θάρρος να απορρίψουν τον πόλεμο στο Ιράκ, είχαν λίγη όρεξη για αλλαγή. Οι μεταρρυθμίσεις του Γκ. Σρέντερ στην αγορά εργασίας κα στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης πέρασαν από την Bundestag, αλλά με υψηλό πολιτικό τίμημα για τον ίδιο τον Σρέντερ: έχασε στις πρώρες εκλογές του 2005.
Όμως, αυτές οι μεταρρυθμίσεις έθεσαν τα θεμέλια για την επιστροφή της Γερμανίας στην οικονομική δύναμη –μία δύναμη που έχει διαρκέσει μέχρι σήμερα. Και η αντίδραση της Γερμανίας στην οικονομική κρίση του 2008 μόνον ενίσχυσε την οικονομική της θέση. Οι γερμανικές επιχειρήσεις επικεντρώθηκαν στα πλεονεκτήματά τους στην μεταποίηση και έσπευσαν να εκμεταλλευτούν τις τεράστιες ευκαιρίες στις αναδυόμενες αγορές, κυρίως στην Κίνα. Οι Γερμανοί εργαζόμενοι με σύνεση υποστήριξαν το μοντέλο της εξαγωγικής ανάπτυξης.
Αλλά οι Γερμανοί δεν πρέπει να υπερβάλλουν σχετικά με την πρόοδο της χώρας τους. Η Γερμανία δεν έχει γίνει μία οικονομική υπερδύναμη και το μερίδιό της στις παγκόσμιες εξαγωγές ήταν μικρότερο το 2014 απ’ ό,τι το 2004 και χαμηλότερο απ’ ό,τι κατά την στιγμή της επανένωσης της Γερμανίας. Η Γερμανία έχει απλώς κρατήσει την θέση της καλύτερα απ’ ό,τι οι περισσότεροι από τους ομολόγους της απέναντι σε έναν αυξανόμενο ανταγωνισμό.
(η συνέχεια στο επόμενο φύλλο)

Αφήστε μια απάντηση

Your email address will not be published.

*

Πρόσφατα από Κόσμος

Go to Top