Πολύ πιο συχνά από τους θετικούς επιστήμονες (βλ. φυσικούς, μαθηματικούς, βιολόγους) έχουν τελικά προβλέψει το μέλλον οι καλλιτέχνες, οι ποιητές και οι φιλόσοφοι…
ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΣΗ ΔΡΙΤΣΑ,
ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟ, ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΩΝΑΣΕΙΟΥ ΚΑΡΔΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ, ΣΥΝΘΕΤΗ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Αυτό συμβαίνει γιατί οι καλλιτέχνες επιστρατεύουν και την συναισθηματική τους νοημοσύνη, αξιολογούν τα γεγονότα ίσως πιο αντικειμενικά μέσα από το δίπολο «Νους-Καρδιά» και όχι μόνο μέσα από τον «Νου». Άλλωστε οι προφητείες δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια συσσωρευμένη εμπειρία συμβαμάτων (ένα είδος προηγμένης στατιστικής ανάλυσης) τα οποία μπορούν να καταγράψουν μόνον ευαίσθητοι παρατηρητές και τα οποία αδυνατεί να συλλέξει ο μέσος ανθρώπινος νους. Οι προφητείες δεν είναι τίποτε άλλο παρά (με μαθηματικούς πχ όρους) η πρόβλεψη της γραφικής παράστασης μιας συνάρτησης με βάση τις συντεταγμένες ολίγων αρχικών σημείων, για τον καθορισμό όμως αυτών των σημείων απαιτείται ένας ευαίσθητος και αξιόπιστος παρατηρητής. Την ευαισθησία αυτή σε σχέση με προβλέψεις που αφορούν το μέλλον μιας κοινωνίας ή ακόμη και την τύχη ολόκληρων πολιτισμών επιδεικνύουν συχνά ποιητές και φιλόσοφοι.
Δεν θα μπορούσε να έχει γραφτεί κάποιο τραγούδι περισσότερο προφητικό για τις μέρες που ζούμε από τον «Εφιάλτη της Περσεφόνης» του Νίκου Γκάτσου. Τους στίχους του Γκάτσου στο τραγούδι αυτό μελοποίησε ο Μάνος Χατζιδάκις πριν από τριάντα περίπου χρόνια και τραγούδησε σε πρώτη εκτέλεση η Μαρία Φαραντούρη. Ο Νίκος Γκάτσος είχε διαβλέψει την τσιμεντοποίηση του Αττικού τοπίου και την οικολογική καταστροφή γράφοντας: «Εκεί που φύτρωνε φλυσκούνι κι άγρια μέντα, κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο, τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο». Ο στίχος στην ουσία προβλέπει την αρχή της κυριαρχίας των εργολάβων και του εγκλεισμού σε διαμερίσματα του ανθρώπινου δυναμικού που έφτανε μαζικά στις πόλεις σε αναζήτηση εργασίας χαμηλής αμοιβής-λόγω του μαρασμού και της φτώχειας που σκίασε την ελληνική επαρχία μετά το τέλος του εμφυλίου. Η λατρεία του τσιμέντου ήταν αυτονόητο ότι θα κατέστρεφε την καθαρή ελληνική φύση και θα οδηγούσε στην εκτεταμένη μόλυνση του περιβάλλοντος και το οικολογικό πρόβλημα με όλες τις πρόσφατες επιπτώσεις στην ψυχοσωματική μας υγεία.
Συνεχίζει ο Νίκος Γκάτσος να βλέπει μέσα στην γυάλινη ποιητική σφαίρα που προβλέπει το μέλλον και λέει: «Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες ευλαβικά πριν μπούν στο θυσιαστήριο τώρα πετάνε τα αποτσίγαρα οι τουρίστες και το καινούργιο παν να δούν δυιλιστήριο». Στην ουσία προβλέπει την κατακόρυφη πτώση των πνευματικών αξιών και τον (υποκριτικά τυπικά ακήρυχτο) πόλεμο εναντίον της κλασικής ελληνικής παιδείας και της γλώσσας ο οποίος ξεκίνησε ουσιαστικά επί υπουργείας Γεωργίου Ράλλη και κορυφώθηκε σταδιακά μέσα στις επόμενες δεκαετίες της μεταπολίτευσης (1980-2010). Και βέβαια η πτωτική πορεία των πνευματικών αξιών συνοδεύθηκε από παράλληλη αύξηση της δύναμης των αγορών η οποία οδήγησε στην κυριαρχία της αντίληψης ότι τα πάντα μπορούν να συνιστούν χρηματιστηριακό προιόν πχ η υγεία, ο αθλητισμός, τα κράτη, η εθνική περιουσία, τελικά και ο ίδιος ο άνθρωπος ως πρόσωπο. Η σημαδιακή επίσκεψη στο «διυλιστήριο» προεικάζει την επερχόμενη κυριαρχία των συμφερόντων του πετρελαίου και την εξάρτηση της παγκόσμιας κοινότητας από τα υγρά καύσιμα. Παράλληλα ο Γκάτσος προβλέπει την εκπόρνευση του ελλαδικού κόσμου μέσω της ανάπτυξης του περιηγητικού εμπορίου (βλ. τουρισμός) και της άνευ όρων διάθεσης του γεωφυσικού μας χώρου στα ξένα και ντόπια τουριστικά πρακτορεία. Τέλος, επειδή οι «Μύστες» στο στίχο του Νίκου Γκάτσου συμβολίζουν την ιερότητα των πνευματικών αξιών και της αρχαίας παιδείας, ο αφανισμός της ιδιότητας του «εκλεκτού και ιερού» από την νεοελληνική ζωή συνδέεται ουσιαστικά με την καταπάτηση της ιδέας της αριστείας και την ανάδυση της απολυταρχίας των μετριοτήτων στα χρόνια της μεταπολίτευσης.
Σε ουσιαστικό ρόλο μάντιδας Πυθίας ο ποιητής προφητεύει αυτό που βλέπουμε σήμερα δηλ. την μετατροπή του ελεύθερου ανθρώπου σε δούλο ο οποίος βιώνει έναν αφύσικο βίο αφενός λόγω ρήξης της σχέσης του με τη φύση αφετέρου λόγω της βίαιας μετατροπής του σε απρόσωπο υπηρέτη (άδειο κορμί) των πολυεθνικών εταιρειών. Γράφει ο ποιητής με νοσταλγία: «Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία άδεια κορμιά, σιδερικά, παιδιά κι ελάσματα». Ο Νίκος Γκάτσος στο ρεφραίν του τραγουδιού με αίσθηση βαθειάς οδύνης καλεί την θεά-νύμφη Περσεφόνη να μείνει κρυμμένη βαθειά μέσα στο σκοτεινό καβούκι της γης αφού θα σαστίσει στη θέα ενός παθολογικά μεταλλαγμένου, μάταιου και παράλογου κόσμου: «Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης, στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς». Στην μυθολογία η Περσεφόνη έβγαινε στον απάνω κόσμο όταν άνθιζαν τα λουλούδια και έφτανε η άνοιξη, έτσι τον μισό χρόνο (άνοιξη-καλοκαίρι) έμενε στον επάνω κόσμο και τον υπόλοιπο χρόνο επέστρεφε στα βάθη της γης.
Ο ελληνικός κόσμος περνάει σήμερα μια μεγάλη κρίση, κυρίως κρίση αξιών επακόλουθο της οποίας είναι και η οικονομική κρίση. Την κρίση αυτή-με μια ευρύτερη μάλιστα έννοια-την είχε προφητέψει ο ποιητής Νίκος Γκάτσος πολύ πιο πριν από τους οικονομικούς αναλυτές και τους οίκους αξιολόγησης. Δεν πρόκειται να επιβιώσουμε ως «είδος ελληνικόν» σε έναν μελλοντικό κόσμο αν δεν επανασυνδεθούμε με όλα εκείνα τα ξεχωριστά στοιχεία της παράδοσης και της ιστορίας μας (δηλ. ελληνική γλώσσα και παιδεία) τα οποία αποτελούν ακαταμάχητα διαχρονικά όπλα στην πάλη μας για επιβίωση. Σε εποχές παγκοσμιοποίησης (δηλ. υλιστικές εποχές που επιδιώκουν την απώλεια πνευματικών-πολιτιστικών αξιών) οι συνθήκες είναι εξαιρετικά αντίξοες για όσους λαούς επιμένουν στην διατήρηση της πνευματικής παράδοσης και της πολιτιστικής τους κληρονομιάς. Όμως για μας δεν υπάρχει, πιστεύω, άλλος μελλοντικός δρόμος. Ένας ασφαλής δρόμος προς το μέλλον πρέπει οπωσδήποτε να περάσει μέσα από τις γειτονιές του παρελθόντος. Διαφορετικά ο κόσμος δεν θα ξανανθίσει, η Περσεφόνη δεν θα ξαναβγεί στο μπαλκόνι και θα μείνει έτσι για πάντα κρυμμένη στην αγκαλιά της γης. Ο Εφιάλτης της Περσεφόνης μας βοηθάει καταλάβουμε τι θησαυρούς είχαμε και τους χάσαμε, ποιοι υποτίμησαν τον ελληνικό πολιτισμό σε αποκλειστικά τουριστικό αγαθό για δικό τους όφελος, πώς και από ποιους πολεμήθηκε ανελέητα η ελληνική γλώσσα και ιστορία, ποια πολιτικά κόμματα υποβοήθησαν τη διάλυση της παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας, ποιοι πόλωσαν την ελληνική κοινωνία πάνω στο δίλημμα του δικομματισμού, ποιες πολιτικές παρατάξεις ή πρόσωπα γκρέμισαν την αξιοκρατία και εγκατέστησαν μετριότητες σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής.
