Τσέρνομπιλ: Τριάντα χρόνια μετά…

Περικυκλωμένη από συρματοπλέγματα και εγκαταλελειμμένη από τον άνθρωπο, η διαβόητη μετά το καταστροφικό πυρηνικό ατύχημα ζώνη αποκλεισμού του Τσερνομπίλ είναι συνώνυμη της ερήμωσης. Αλλά αν ανέβεις στην κορυφή μιας εγκαταλελειμμένης πολυκατοικίας στην μολυσμένη ακόμα πόλη Πριπιάτ – κάτι νέο και λαμπερό δεσπόζει στον ορίζοντα. Ακριβώς δεξιά από τον ανεμοδαρμένο αντιδραστήρα τέσσερα, την κατεστραμμένη περιοχή από το ατύχημα πριν από 30 χρόνια, ένα ασημένιο ημικύκλιο που περιβάλλεται από γερανούς υψώνεται πάνω από την γραμμή των δέντρων. «Αυτή είναι ίσως η μεγαλύτερη αψίδα του κόσμου, σχεδόν σίγουρα η μεγαλύτερη κινητή αψίδα του κόσμου», δήλωσε ο Βιτάλι Ντεμιανιούοκ, μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Έρευνας και Ανάπτυξης του Τσερνομπίλ. «Ζυγίζει 30.000 τόνους και θα μετακινηθεί».
Όταν ο αντιδραστήρας Νο 4 του Τσερνομπίλ εξερράγη στις 26 Απριλίου 1986, οι σοβιετικές αρχές έσπευσαν να ρίξουν ένα τσιμεντένιο κέλυφος για να περιορίσουν το τοξικό μείγμα πυρηνικών καυσίμων και αποβλήτων. Από τότε, τα επίπεδα ραδιενέργειας στη γύρω περιοχή έχουν μειωθεί σημαντικά, αν και παραμένουν επικίνδυνα υψηλά σε πολλές περιοχές. Τριάντα χρόνια είναι η μισή ζωή του Καισίου 137, ενός από τους σημαντικότερους ραδιενεργούς ρύπους που απελευθερώθηκαν από το ατύχημα, αλλά οι ειδικοί πιστεύουν ότι θα χρειαστούν 360 χρόνια για να μειωθούν οι συγκεντρώσεις σε φυσιολογικά επίπεδα σε ορισμένες περιοχές. Άλλα ιδιαίτερα τοξικά στοιχεία, όπως το Πλουτώνιο 139, έχουν ζωή χιλιάδων ετών.
Αλλά ο αντιδραστήρας, και το λιωμένο χάος των ραδιενεργών στοιχείων που σφραγίστηκαν μέσα στο σκυρόδεμα, παραμένουν εξαιρετικά τοξικά. Με το βιαστικά συναρμολογημένο σκυρόδεμα να φθάνει στο τέλος της ζωής των 30 ετών, οι μηχανικοί σπεύδουν να ολοκληρώσουν ένα νέο κάλυμμα. Η τεράστια αψίδα από χάλυβα μοιάζει με ένα υπόστεγο αεροσκαφών και αποτελεί μέρος ενός φιλόδοξου σχεδίου για να εξασφαλιστεί η τοξική περιοχή για τα επόμενα εκατό χρόνια.
Με ύψος 91,5 μέτρα και πλάτος 244 μέτρα, το νέο προστατευτικό κάλυμμα είναι ένα καταπληκτικό κομμάτι της εφαρμοσμένης μηχανικής, αρκετά μεγάλο ώστε να περιέχει τον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου. Χτισμένο πάνω σε ένα ζεύγος σιδηροτροχιών, θα μετακινηθεί με επίπονη ακρίβεια και θα γλιστρήσει πάνω στον αντιδραστήρα Νο 4 μέχρι το τέλος του Οκτωβρίου του 2017. Η δύσκολη μετακίνηση αναμένεται να διαρκέσει δύο ή τρεις ημέρες.
Ο στόχος δεν είναι μόνο να παρέχουν μια στεγανή σφράγιση για τον επόμενο αιώνα, αλλά και αρκετό χώρο στο εσωτερικό για να εργάζονται τα μηχανήματα για την αποσυναρμολόγηση του σαρκοφάγου που υπάρχει και – στο μέτρο του δυνατού – να γίνει ασφαλές το τοξικό περιεχόμενό του. Η αψίδα χτίζεται από σχεδόν 3.000 εργαζομένους που απασχολούνται από μια γαλλική κοινοπραξία που ονομάζεται Novarka και χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD).
Αλλά ο αντίκτυπος της καταστροφής θα συνεχίσει να γίνεται αισθητός για τα επόμενα χρόνια. Η ραδιενέργεια εξακολουθεί να μολύνει περιοχές της Ουκρανίας, της Ρωσίας και πάνω απ ‘όλα της Λευκορωσίας. Και στις τρεις χώρες, κοινότητες στις πληγείσες περιοχές αντιμετωπίζουν υψηλά ποσοστά καρκίνου, γενετικές ανωμαλίες και άλλες επιπλοκές της υγείας.